|
Qo’shimcha tatillar. Qo’shimcha tatil bu ayrim xodimlarga o’zlariga belgilangan
asosiy (minimal yoki uzaytirilgan) tatildan tashqarii (qo’shimcha ravishda) beriladigan
mehnat tatili turidir. Mehnat kodeksning 136-moddasiga muvofiq, qo’shimcha tatillar
quyidagi xodimlarga belgilanishi kerak:
-mehnat sharoiti noqulay ishlarda band bo’lgan xodimlarga;
-o’ziga xos bo’lgan, shuningdek, og’ir va noqulay-tabiiy-iqlim sharoitlarida ish
bajarayotgan xodimlarga,
-qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa hollarda.
Yana shunga e’tibor qaratish kerakki, Mehnat Kodeksining 232-moddasi o’n ikki
yoshga to’lmagan ikki yoki undan ortiq bolasi yoki o’n olti yoshga to’lmagan nogiron
bolasi bor ayollarga har yili ijtimoiy qo’shimcha ta’til berilishini nazarda tutadi.
Chunonchi, qo’shimcha ta’til olish huquqiga Chernobil AES halokati oqibatida nurlanish
kasalligiga chalingan va uni boshidan kechirgan shaxslar, shuningdek, Chernobil harakati
sababli nogiron bo’lib qolganlardan, Chernobil AES da ishlagan yoki halokat natijasida
zararlangan zonada halokat oqibatlarini tugatish ishlarida ishtirok etgan, maxsus
yig’inlarga chaqirilgan va halokat oqibatlarini tugatish bilan bog’liq zararlangan zonadagi
ishlarni bajarishga jalb etilgan xarbiy xizmatchilar va xarbiy majburiyatli shaxslar
egadirlar. Ko’rsatib o’tilgan xodimlarga ish haqi saqlangan holda, har yili beriladigan
qo’shimcha ta’til muddati 14 kalendar kundan iborat bo’ladi. «Prokuratura to’g’risida» gi
O’zbekiston Respublikasi qonunining 52-moddasiga muvofiq, prokuror-tergov
xodimlariga asosiy ta’til (30 sutka) dan tashqari ish staji uchun:
-o’n kalendar yildan keyin-5 sutka;
-yigirma kalendar yildan keyin-10sutka;
-yigirma besh kalendar yildan keyin-15 sutka muddat bilan haq to’lanadigan
qo’shimcha ta’til beriladi.
Mehnat ta’tillarini beri shva ulardan foydalanish.
89
Mehnat ta’tillarini berish tartibi va navbati. Yillik mehnat ta’tilini berish navbati
ko’p jihatdan korxona bajarayotgan vazifalarning o’ziga xos xususiyatlariga va talay
boshqa holatlarga bog’liq bo’ladi. Xodimlarga mehnat ta’tillarini beri shvaqti jadvalda
shunday mo’ljal bilan belgilanishi kerakki, toki ulardan foydalanish normal ishlab
chiqarish jarayoniga halaqit bermasin. Biroq, hatto, ana shu holat ham ayrim xodimlarga
mehnat ta’tilini, yilning ular uchun qulay vaqtida berishni rad etishga asos bo’la olmaydi.
Bunday xodimlar ro’yxati Mehnat Kodeksi 144-moddasining uchunchi qismida nazarda
tutilgan bo’lib, unga binoan, ta’til xodimning xohishiga ko’ra, yozgi yoki uning uchun
qulay bo’lgan boshqa vaqtda berilishi kerak:
-o’n to’rt yoshga to’lmagan bitta yoki undan ortiq bolani (o’n olti yoshga to’lmagan
nogiron bolani) tarbiyalayotgan yolg’iz ota, yolg’iz ona (beva erkaklar beva ayollar,
nikohdan ajrashganlar, yolg’iz ona) larga va muddatli harbiy xizmatni o’tayotgan harbiy
xizmatchilarning xotinlariga;
-I va II guruh nogironlariga;
-1941-1945 yillardagi urush qatnashchilariga va imtiyozlari bo’yicha ularga
tenglashtirilgan shaxslarga;
-o’n sakkiz yoshga to’lmagan shaxslarga;
-ta’lim muassasalarida ishlab chiqarishdan ajralmagan holda ishlab chiqarishdan
ajralmagan holda o’qiyotganlarga.
Ishlayotgan erkaklarga yillik ta’til ularning xohishlariga binoan, xotinlarning
homiladorlik va tug’ish ta’tili davrida beriladi.
Mehnat Kodeksi 143-moddasining birinchi qismida nazarda tutilgan umumiy
qoidaga ko’ra, birinchi ish yili uchun mehnat ta’tilidan foydalanish huquqi xodimda
mehnat shartnomasiga binoan, ish boshlangan kundan e’tiboran olti oy o’tganidan keyin
paydo bo’ladi. Mehnat Kodeksi 143-moddasining uchinchi qismiga binoan, ta’til quyidagi
xodimlarga ularning xohishi bo’yicha olti oy o’tmasdan beriladi:
-ayollarga-homiladorlik va tug’ish ta’tili oldidan yoki undan keyin;
-I va II guruh nogironlariga;
-o’n sakkiz yoshga to’lmagan shaxslarga;
-muddatli harbiy xizmatdan zahiraga bo’shatilgan va ishga joylashgan harbiy
xizmatchilarga;
-o’rindoshlik asosida ishlayotganlarga;
-ishlab chiqarishdan ajralmagan holda, umumiy ta’lim maktablarida, hunar-texnika
bilimi yurtlarida, oliy va o’rta maxsus o’quv yurtlarida, kadrlarning malakasini oshirish,
ularni tayyorlash va qayta tayyorlash institutlari va kurslarida o’qiyotganlarga, agar ular
o’zlarining yillik ta’tillarini imtihonlar, sinovlar topshirish, diplom, kurs, laboratoriya va
boshqa o’quv ishlarini bajarish vaqtiga to’g’rilab olishni shohlasalar;
-texnologiyadagi ishlab chiqarish va mehnatni tashkil etishdagi o’zgarishlar,
xodimlar soni (shtati) yoki ishlar xususiyati o’zgarishiga olib kelgan ishlar hajmining
qisqarganligi yohud korxonaning tugatilganligi munosabati bilan ishdan ozod etilgan
xodimlarga:
Ko’rsatilgan hollarda ish beruvchi, shuningdek, xodimning unga ishga kirga
kunidan boshlab olti oy o’tmasdan to’liq muddatli haq to’lanadigan ta’tilni berish
to’g’risidagi idtimosini qanoatlantirish shart. Avvalgi ish joyidagi mehnat shartnomasi
xodimlar soni (shtati) yoki ishlar xususiyati o’zgarishi munosabati bilan birinchi ish yili
uchun mehnat ta’tilidan muddatidan oldin foydalanish huquqiga ega. Binobarin, birinchi
ish yili xohishiga ko’ra, istalgan paytda, shu jumladan, mazkur korxonadagi ishning olti
oyi o’tmasdan oldin ham berilishi mumkin. Xodim muddatidan oldin ta’til olish uchun
90
tasdiqlovchi hujjat sifatida unga avvalgi ish joyidan berilgan mehnat shartnomasini bekor
qilish to’g’risidagi buyruqning ko’chirma nusxasini ish beruvchiga taqdim etishi mumkin.
Ta’til mazkur toifadagi xodimlar uchun belgilangandan kam bo’lmagan muddatga berilishi
va to’liq miqdorda haq to’lanishi lozim.
Mehnat Kodeksi 144-moddasi ikkinchi qismiga muvofiq, ta’til beriladigan vaqt
haqida xodim ta’til boshlanishidan kamida o’n besh kun oldin xabardor qilinishi kerak.
Mehnat ta’tilini uzaytirish, uni boshqa muddatga ko’chirish va qismlarga bo’lish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
