1-мавзу: «Мещнат социологияси» фанининг ма=сади, вазифалари ва ижтимоий–и=тисодий фанлар билан узвий бо\ли=лиги

18-mavzuni mustahkamlash uchun test topshiriqlari.
1. .. .. -bu xodimlar mehnat faoliyatining iqtisodiy samaradorligi ko’rsatkichi.

a)mehnat unumdorligi

b)mehnat muomalasi

v)mehnat muhofazasi

g)mehnat intizomi

d)mehnat natijalari

2.Mehnat samaradorligi qanday jihatlarni o’z ichiga oladi?

a)ijtimoiy

b)iqtisodiy

v)psixofiziologik

g)a va b javoblari to’g’ri.

d)a,b va v javoblari to’g’ri.

3.Qanday talabalarga rioya qilinmasa, mehnat unumdorligining o’sish sur’atlari muqarrar ravishda pasayadi?

a)noqulay sanitariya-gigiena va inson sog’lig’i uchun zararli mehnat sharoitlari.

b)kasallanish tufayli ish vaqtining befoyda sarf bo’lishi

v)inson mehnatining eng faol davrining qisqarishi

g)qo’shimcha ta’tillar berilishi

d)barcha javoblar to’g’ri.

4.Bozor iqtisodiyoti sharoitida unumdorlikni nima bo’yicha hisoblash ancha muhim hisoblanadi?

a)sotilmagan mahsulot hajmi bo’yicha

b)sotilgan mahsulot hajmi bo’yicha

v)mahsulot ishlab chiqarish bo’yicha

g)mahsulot ayirboshlash bo’yicha

d)raqobat bo’yicha

5. .. .. deb mehnat unumdorligining o’zgarishiga ta’sir ko’rsatidigan xarakatlantiruvchi kuchlar va sabablarga aytiladi.

a)vositalar

b)usullar

v)omillar

g)turkumlar

d)xususiyatlar

6.Ayrim korxona yoki tashkilot doirasidagi omillarni qanday turlarga bo’lish mumkin?

a)gorizontal va vertikal

b)yakka tartibdagi va guruhiy

v)obyektiv va subyektiv

g)ichki va tashqi

d)nazariy va amaliy

7.Ichki omillarga nimalar taalluqli?

a)korxonaning texnika bilan qurollanish darajasi.

b)ishlatilayotgan texnologiyaning samaradorligi

v)mehnat va ishlab chiqarishning energiya bilan ta’minlanish darajasi.

g)kadrlarga ta’lim beri shva ularning malakasini oshirish.

d)barcha javoblar to’g’ri.

8.Tashqi omillarga nimalar tegishli?

a)jamiyat va mintaqalarning ijtimoiy-iqtisodiy o’zgarishi

b)boshqa korxonalar bilan kooperatsiyalashuv darajasi.

v)moddiy texnika ta’minotining pishiq-puxtaligi.

g)tabiiy shart-sharoit

d)barcha javoblar to’g’ri

9.barcha omillarni o’z ichki mazmuni va mohiyatiga ko’ra, qanday guruhlarga birlashtirish qabul qilingan?

a)mehnat unumdorligini oshirishning moddiy-texnika omillari

b)tashkiliy omillar

v)ijtimoiy-iqtisodiy omillar

g)a va b javoblari to’g’ri

d)a,b va v javoblari to’g’ri.

10.Qaysi omillar jumlasiga korxonalar, tarmoqlar, umuman, xalq xo’jaligida ishlab chiqarishni tashkil etish kiradi?

a)mehnat unumdorligini oshirishning moddiy-texnika omillari.

b)tashkiliy omillar

v)ijtimoiy-iqtisodiy omillar

g)ichki omillar

d)tashqi omillar

11.Qaysi omillar qatoriga Fan –texnika taraqqiyotini uzluksiz rivojlantirish asosida ta’minlanishini oshirish kiradi?

a)mehnat unumdorligini oshirishning moddiy-texnika omillari

b)tashkiliy omillar

v)ijtimoiy-iqtisodiy omillar

g)ichki omillar

d)tashqi omillar

12.Mehnat unumdorligini oshirish rezervlarining hammasi qanday katta guruhlarga bo’linadi?

a)jonli mehnatdan foydalanishni yaxshilash rezervlari

b)asosiy va aylanma fondlardan yanada samaraliroq foydalanish rezervlari.

v)xalq xo’jaligidan foydalanish rezervlari

g)a va b javoblari to’g’ri.

d)a,b va v javoblarito’g’ri.

13.Jonli mehnatdan foydalanishni yaxshilash rezervlariga nimalar bilan bog’liq masalalar kiritiladi?

a)mehnat sharoitlarini tashkil etish

b)kadrlarini tarkibi va ularni joy-joyiga qo’yish

v)ishlovchilarning ishlab qobiliyatini oshirish

g)uzluksiz ishlash uchun sharoit yaratish

d)barcha javoblar to’g’ri.

14.Rezervlar foydalanish imkoniyatlari belgilari bo’yicha qaysilarga bo’linadi?

a)zahira va nobud bo’lish rezervlari

b)joriy va istiqbol rezervlari

v)xalq xo’jalik, tarmoq, ichki ishlab chiqarish

g)ichki va tashqi ishlab chiqarish rezervlari

d)ishlab chiqarish va noishlab chiqarish

15.Nobud bo’lish rezervlariga nimalar tegishli?

a)ish vaqtining bekor sarf bo’lishi

b)yaroqsiz mahsulot ishlab chiqarilishi

v)yoqilg’ini ortiqcha sarflash

g)a va b javoblari to’g’ri

d)a, b va v javoblari to’g’ri.

16.Rezervlar foydalanish vaqtiga qarab qaysilarga ajratiladi?

a)xalq xo’jalik va tarmoq rezervlari

b)zahira va nobud bo’lishi rezervlari

v)joriy va istiqbol rezervlari

g)tarmoq va ichki ishlab chiqarish

d)ichki va tashqi ishlab chiqarish rezervlari.

17. .. .. texnologiya jarayoni muhim darajada o’zgartirilmay va qo’shimcha kapital mablag’lar sarflanmay amalga oshiriladi.

a)joriy rezervlar

b)xalq xo’jalik rezervlari

v)ichki ishlab chiqarish rezervlari

g)zahira rezervlari

d)istiqbol rezervlari

18.Rezervlar Aniqlash va foydalanish joyiga qarab qaysi turlarga ajratiladi?

a)xalq xo’jalik rezervlari

b)tarmoq rezervlari

v)ichki ishlab chiqairsh rezervlari

g)a va b javoblari to’g’ri

d)a,b va v javoblari to’g’ri

19.Qaysi rezervlarga boy tabiiy resurslar, ulardan har tomonlama faydalanish vash u kabilar kiradi?

a)ichki ishlab chiqarish rezervlari

b)xalq xo’jalik rezervlari

v)tarmoq rezervlari

g)joriy rezervlar

d)nobud bo’lish rezervlari

20.Mehnat unumdorligi darajasiga baho berish uchun qanday ko’rsatkichlar tizimi qo’llaniladi?

a)umumlashtiruvchi

b)xususiy

v)yordamchi

g)a va b javoblari to’g’ri

d)a, b va v javoblari to’g’ri

21.Unumdorlikni qaysi harf bilan belgilash o’rinli hisoblanadi?

a)U

b)M

v)P

g)R

d)Q

22.Unumdorlikni aniqlash uchun yaratilgan mahsulot qaysi harf bilan belgilanadi?

a)U

b)M

v)R

g)P

d) Q

23.Unumdorlikni aniqlash uchun ishlovchilar soni qaysi harf bilan belgilanadi?

a)U

b)M

v)R

g)P

d)Q

24.Qaysi ko’rsatkichlar muayyan ish turining birligiga yoki vaqt birligi ichida bajarilgan tavsiflab beradi?

a)umumlashtiruvchi ko’rsatkichlar

b)xususiy ko’rsatkichlar

v)yordamchi ko’rsatkichlar

g)maxsus ko’rsatkichlar

d)tashqi ko’rsatkichlar

25. .. .. -bu texnologiyani takomillashtirish, ishlab chiqarish, mehnat va boshqaruvni tashkil etishni yaxshilash hisobiga mehnat unumdorligi ichidan, mehnat unumdorligini oshirishning barcha omillaridan yanada to’laroq foydalanish imkoniyati.

a)mehnat unumdorligini oshirish

b)mehnat unumdorligi ko’rsatkichlari

v)mehnat unumdorligini oshirish yo’llari

g)mehnat unumdorligini oshirish rezervlari

d)mehnat unumdorligi omillari.

19-mavzu: Korxonada xodimlarning ish haqi tizimi.
Reja:

1.Ish haqi tushunchasining mazmun-mohiyati.

2.Ish haqining funktsiyalari va uni tashkil etish tamoyillari.

3.Ish haqi tizimi va ularni tavsiflash.

4.Xorijda ish haqini tashkil etish tizimi va uning shakllari.

5.Ish haqini to’lash tartibi.

6.Rag’batlantiruvchi to’lovlar va ularning asosiy turalir.

7.Kafolatlangan va badal to’lovlari.

Tayanch iboralar:
ish haqi; ish haqining asosiy va qo’shimcha qismlari; ish haqini davlat va mahalliy yo’l bilan tartibga solish; ishbay va vaqtbay ish haqi; Bart-Merrikning mukofotlash tizimi; Gant tizimi; Atkinson tizimi; Ellingxem tizimi; Bedo tizimi; shaxsiy stavka; mehnat tarif stavkasi; umumlashgan stavka; avans va avanssiz hisob-kitob; rag’batlantiruvchi to’lovlar; kafolatlangan to’lovlar; badal to’lovlari.
Ish haqi tushunchasining mazmun–mohiyati.

Ish haqi korxona, muassasa, tashkilotlarning o’z xodimlariga ularning mehnati uchun to’lashi shart bo’lgan haq shaklidir. Ish haqi asosiy va qo’shimcha qismlardan iborat. Asosiy qism ish haqining nisbatan doimiy qismi hisoblanadi. Unga tarif bo’yicha belgilangan maosh, ustama va qo’shimcha haqlar kiradi. Ustama va qo’shimcha haqlar muayyan muddatga belgilangadi, hamda ish yomonlashgan taqdirda (mehnat sharoiti uchun to’lanadigan haqda tashqari) bekor qilinadi. Qo’shimcha qismga yil yakunlariga ko’ra, mehnatning umumiy natijalari uchun beriladigan mukofot va rag’batlantirishlar kiradi.

Ish haqini huquqiy jihatdan tartibga solib turishning davlat va mahalliy turlari mavjud. Davlat yo’li bilan normalash–davlat hokimiyati va boshqaruv organlari tomonidan mehnatga haq to’lashning umumiy shartlari belgilanishidan iborat. Mahalliy yo’l bilan tartibga solish-huquq qoidalarida mehnatga haq to’lash shartlarini belgilashdan iborat bo’lib, ular ma’muriyat tomonidan kasaba uyushmasi qo’mitasi bilan birgalikda o’zlariga berilgan huquqlari doirasida ishlab chiqishadi.

Haq to’lashning qaysi tizimini: tarif stavkalari, maoshlar, tarifsiz tizimni asos qilib olishni korxonaning o’zi mustaqil ravishda hal qiladi. Ish haqining funktsiyalari va uni tashkil etish tamoyillari. Ish haqining mohiyati, uning ijtimoiy ishlab chiqarish bosqichlari bo’lgan mahsulot ishlab chiqarish, uni taqsimlash, ayirboshlash va iste’mol qilishda bajaradigan funktsiya (vazifa)larida namoyon bo’ladi: