1-Mavzu Mavzu: Kirish. Fanning tarkibi mazmuni va elektr manba turlari Reja

28-rasm. Kislotali akkumulyator:
a — manfiy elektrod; b — musbat elektrod; d — umumiy ko‘rinish.
Ishqoriy akkumulyatorlar
Ishqoriy akkumulyatorlarni quydagi turlari mavjud:

1. 
   KN — Kadmiy nikelli;
   
2. 
   TN — Temir nikelli;
   
3. 
   S, TS — Kumush sinkli.
   

Ishqoriy akkumulyator quydagi asosiy qismlardan iborat.
Po‘lat idish, musbat va manfiy elektrodalar, ebonit tayoqchalar, (izolyator) va elektrolit TN va KN turdagi akkumulyatorlarni musbat elektrodlari grafit bilan aralashtirilgan nikel oksididan tashkil topgan.
KN akkumulyatorlarni manfiy elektrodi kadmiydan, TN akumulyator-larni manfiy elektrodi temirdan iborat.
Elektrolit sifatida kaliy yoki natriyni suv aralashmasi qo‘llaniladi. Ebonit tayoqchalar musbat va manfiy elektrodlar orasiga o‘rnatilib
izolyator vazifasini bajaradi.

a) b)
29-rasm.
Akkumulyator xonalarga qo‘yilgan talablar va texnik havtsizlik qoidalari:
Akkumulyator batareyalari mahsus alohida ajratilgan xonalarda o‘rnatiladi. Bunga sabab akkumulyatorlarni zaryadlash vaqtida portlovchi havfli gazlar hosil bo‘ladi. Bundan tashqari kislotali akkumulyatorlardan sulfat kislotali tuman ajralib chiqadi. Bu tuman ishchi hodimlar va qurilmalar uchun havfli hisoblanadi. Kislotali va ishqoriy akkumulyatorlar bitta honaga o‘rnatish man etiladi. Akkumulyatorlar xonasi boshqa xonalardan 1,5 m2 maydonga ega bo‘lgan tambur bilan ajratilgan bo‘lishi kerak. Akkumulyator xonasi yonida distilyator xonasi mavjud. Bu xonada elektrolid tayyorlash uchun kerak bo‘lgan komponentlar (Kislota, disterlangan suv, ishqor, zahira qismlari) saqlanadi. Pol betondan bo‘lib, yuza qismi kislotaga va ishqorga chidamli material bilan qoplangan bo‘lishi kerak. Xona derazalari hovli tomonda bo‘lishi va matli oyanalar yoki och rangga bo‘yalgan oynalar bo‘lishi kerak.
Devor, potalok, oyna romlari, ventilyatsiya karobkalari, stelajlar kislota yoki ishqorga chidamli materiallardan tayyorlanishi kerak.
Akkumulyator xonasida ulab uzgichlar, rozetkalar o‘rnatilishi qatiyan man etiladi.
Yorug‘lik lampalari mahsus qobiq bilan himoyalangan bo‘lishi kerak, xona ventilyatsiya bilan ta’minlangan bo‘lishi shart.
Akkumulyatorlar stelajlarga joylashgan bo‘ladi. Stelajlar yog‘och yoki metaldan bo‘lishi mumkin. Stellajlar bir qavatli, ikki qavatli, bir qatorli va ikki qatorli bo‘lishi mumkin.
Akkumulyatorlarni ishlatishda va ular hizmat ko‘rsatishda texnik eksplotatsiya va texnik havsizlik qoidalariga rioya qilish kerak.
Birinchi galda akkumulyator xonasini ishchilari mahsus kiyim va himoya vositalari bilan ta’minlanishi kerak.
Akkumulyatorlarni zaryadlashda va battareyalarni tuzatishda respirator-lardan foydalanish kerak.
Kislota ishqor yoki elektrolit bilan ishlaganda rezina qo‘lqoplar, rezina kalishlar, rezina fartuk va himoya ko‘zoynaklaridan foydalanish kerak bo‘ladi.
Agarda tashqi ochiq qismlarga kislota yoki ishqor tegsa zudlik bilan zararlangan joyni avval suv bilan so‘ngra neytralantiruvchi suyuqlik bilan yuvish kerak. Kislota solingan butilka yoki kanistra zambillarda (nosil-kalarda) ikki kishi bo‘lib tashish tavsiya etiladi. Butilka yoki kanistralarni qo‘lda yoki belda tashish man etiladi. Qattiq ishqorlarni qo‘l bilan olish man etiladi buning uchun pinsetlar mavjud. Akkumulyator xonalarida ovqatlarni, ichimlik suvlarini saqlash man etiladi.