1-мавзу. Корхоналарнинг ташкилий-ҳуқуқий шакллари (2 соат)


Айланма маблағларни меъёрлаштириш. Айланишини тезлаштириш



Download 1,97 Mb.
bet47/103
Sana22.02.2022
Hajmi1,97 Mb.
#93609
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   103
Bog'liq
1.2019маъруза6 - копия(1)

5.4. Айланма маблағларни меъёрлаштириш. Айланишини тезлаштириш
Айланма маблағлар меъёрлаштирилувчи ва меъёрлаштирилмайдиган турларга бўлинади.
Меъёрлаштирилувчи айланма маблағлар- корхона омборларидаги ишлаб чиқариш захиралари (хомашё, материаллар, ёқилғи), тугалланмаган ишлаб чиқариш, келгуси давр харажатлари ва тайёр махсулотлар.
Меъёрлаштирилмайдиган айланма маблағлар - харидорга бериб юборилган тайёр махсулотлар, хисоб рақамидаги пул маблағлари.
Айланма маблағларни меъёрлаштириш корхонанинг узлуксиз ишлашини таъминлайдиган моддий бойлик ва бошқа ресурсларнинг минимал, лекин етарли захираларини шакиллантириш учун зарур бўлган пул маблағларини аниқлашда ифодаланади. Айланма маблағларнинг меъёрийикуйидаги формула билан хисобланади:

бу ерда:
Nich.z - ишлаб чиқариш захиралари;
Nt.ich - тугалланмаган ишлаб чиқариш;
Nt.m - тайёр маҳсулот;
Nk.d.x. – келгуси давр харажатлари.

Айланма маблағларни меъёрлаштириш ва айникса, моддий ресурсларни сарфлаш меъёрларини белгилашда куйидаги тамойилларга амал қилиш лозим:


" меъёрларнинг прогрессивлиги ва динамиклиги;
" меъёрнинг иқтисодий ва ишлаб чиқариш-техникавий жихатдан асосланганлиги;
" хомашё, материал, ёқилғи, электр энергияси ва бошқа ресурслар ўлчамини тўғри танлаш;
" чикиш ва йўқотишларнинг олдини олиш;
" эскирган меъёрларни қайта кўриб чиқиш хамда уларни фан-техника тараққиёти ютукларига мос холга келтириш.
Ресурсларни меъёрлаштиришда бир нечта усуллар кўлланилади:
" ўтган йиллар давомида амалда сарфланган ресурслар тўғрисидаги хисобот маълумотларини ўрганиш хамда бир неча йиллар давомида рўй берган пасайишларни хисоблашга асосланувчи статистика-тажриба усули;
" лаборатория тажрибаларига асосан яратилган хамда инструментлар ва ёрдамчи материаллар сарфланиши меъёрини аниқлашда кўлланувчи лабаратория-техникавий усул;
" юзага келган ишлаб чиқариш шароитларидан ташкари бошқа корхоналарнинг илғор тажрибалари ва ютукларини хам хисобга олиш имконини берувчи, моддий ресурслардан фойдаланишни меъёрлаштиришнинг мукаммалрок усули хисобланувчи хисоб-тахлилий усул.
Айланма маблағларни меъёрлаштириш тадбирлари ишлаб чиқариш захираларини меъёрлаштириш, тугалланмаган ишлаб чиқаришнинг оптимал катталиги, тайёр махсулот колдиклари ва келгуси давр харажатларини аниқлаш билан боғлиқ вазифаларни ечишга ёрдам беради.
Айланма маблағларнинг айланишини тезлаштириш, улардан самарали фойдаланиш куйидагиларни талаб қилади:
" фан-техника тараққиёти ютукларини кенг кўллаш;
" ишлаб чиқаришнинг барча жараёнларида илмий жихатдан асосланган меъёр ва меъёрийлар тизимини яратиш;
" корхоналарни узоқ муддатли хўжалик алокалари юритишга ўтказиш;
" махсулотлар, молиявий, моддий ва куч-қувват ресурсларининг сифат балансини тузиш;
" бошқариш тизимини ташкил этишнинг ва рағбатлантиришнинг оптимал шаклларини кўллаш.
" технологик жараёнлами яхшилаш;
" хом ашёни комплекс қайта ишлаш усулларини ривожлантириш;
" ишлаб чиқаришни ташкил этишни яхшилаш.
Айланма маблағларнинг айланишини тезлаштириш учун уларни ишлаб чиқариш ва муомалада бўлиш муддатини қисқартириш керак. Айланма маблағлардан фойдаланишни яхшилаш, уларнинг айланишини тезлаштириш ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишнинг муҳим омилидир.
Мисол: корхона 10 млн. сўмлик айланувчи маблағга эга. Битта айланиш давомийлиги 90 кун. Демак, айланма маблағларнинг айланиш даражаси Ка = 4 га тенг.

Айланма маблағларнинг 1 сўмига 4 сўмлик махсулот ишлаб чикарилади, корхона йил давомида 40 млн. сўмлик махсулот ишлаб чиқаради. Агар корхона бир айланиш давомийлигини 10 кунга қисқартирса, яъни Т - бир айланишнинг давом этиши 90 кун эмас 80 кун бўлса, унда айланиш даражаси Ка = 4,5 га тенг.

Корхона йил давомида 45 млн. сўмлик махсулот ишлаб чиқаради. Агар айланиш даражаси йилига 4,5 га тенг бўлганда 40 млн. сўмлик махсулот ишлаб чиқариш режалаштирилган бўлса, унда кам миқдорда айланувчи маблағ талаб килинади. 40 млн.: 4,5 = 8,888 млн.сўм, яъни 1,112 млн.сўм айланувчи маблағ бўшатиб олинади ( 10 млн.- 8,888 млн.).
Айланма маблағлар мутлак ва нисбий озод килинади.
Мутлак озод қилиш корхонанинг айланма маблағларга бўлган эхтиёжини камайтиришни ифодалайди хамда мавжуд ресурслардан оқилона фойдаланишга оид чора-тадбирлар хисобига амалга оширилади.
Мисол: Корхона айланма маблағларининг ўртача миқдори 2016-йилда 20 млн. сўмни ташкил килган. 2017-йилда ишлаб чиқариш хажми ўзгармаган холда 18 млн.сўм миқдорида эхтиёж режалаштирилмокда. Асосий воситаларнинг мутлак озод килиниши 2 млн.сўмни ташкил этади.
Нисбий озод қилиш айланма маблағлар хажмининг ўзгаришини хамда сотилган махсулот хажмининг ўзгаришини акс эттиради. Уни аниқлаш учун хисобот йилида айланма маблағларга эхтиёжни, махсулотни мазкур давр мобайнида сотиш бўйича хақиқий айланиш хамда ўтган даврдаги айланишини инобатга олган холда хисоблаш зарур.



Download 1,97 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   103




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish