1-мавзу. Корхоналарнинг ташкилий-ҳуқуқий шакллари (2 соат)

Соф фойда – корхона ихтиёрида қоладиган фойда. У солиқ тўлангунгача фойдадан солиқларни айириш орқали аниқланади
Корхонада соф фойдадан корхона техник ривожланиши, резерв фонди ва дивидентлар учун фойдаланилади.
Фойда олишнинг асосий манбалари:
"корхонани махсулотнинг у ёки бу турини ишлаб чиқишдаги монополия холати ёки махсулотнинг нодирлиги хисобига шаклланади;
"ишлаб чиқариш ва тадбиркорлик фаолияти билан боғлиқ, бозор конюнктурасини билиш хамда ишлаб чиқаришнинг ривожланишини, доимий равишда ўзгариб турувчи бозор конюнктурасига мослаштириш қобилиятига боғлиқ бўлади. Фойда миқдори корхонанинг махсулот ишлаб чиқариш бўйича йўналишини тўғри танлаш, махсулотларни сотиш ва хизмат кўрсатиш учун рақобатбардош шароитларни яратиш, ишлаб чиқариш хажми, ишлаб чиқариш харажатларини камайтириш билан боғлиқ.
"корхонанинг инновацион фаолиятидан келиб чикиб, технологияларни такомиллатириш, ишлаб чикарилаётган махсулотларни янгилаш, рақобатбардошлилигини та`минлаш, сотиш хажми ва фойда миқдорини оширишни англатади.
Фойдани таксимлаш деганда унинг бир қисмини бюджетга жўнатиш тушунилади.
Фойдани таксимлаш тамойиллари куйидагилардан иборат:
" корхонанинг ишлаб чиқариш ва молиявий фаолияти натижасида олинган фойдаси давлат ва корхона ўртасида хўжалик субйекти сифатида таксимланади;
" фойданинг давлатга тўланувчи бир қисми солик ва йиғимлар кўринишида бюдйетга келиб тушади. Соликлар таркиби ва фоизи, уларни хисоблаш тартиби ва бюджетга тўланувчи бошқа тўловлар қонунчилик томонидан белгиланади;
" соликлар тўлангандан сўнг корхона тасарруфида колувчи фойда миқдори, унинг ишлаб чиқариш хажмини ошириш хамда ишлаб чиқариш ва молиявий фаолият натижаларини яхшилашдан манфаатдорлигини камайтирмаслиги лозим.
Фойдани оширишнинг асосий йўллари:
" ишлаб чикарилаётган махсулот миқдорини, сифатини ошириш;
" ортикча асбоб-ускуналар ва бошқа мулкни сотиб юбориш ёки ижарага бериш;
" моддий ресурслар, ишлаб чиқариш қувватлари ва майдонлари, иш кучи ва иш вақтидан унумлирок фойдаланиш хисобига махсулот таннархини пасайтириш;
" ишлаб чиқаришни диверсификация қилиш;
" махсулот бозорини кенгайтириш ва х.к.