1-мавзу. Корхоналарнинг ташкилий-ҳуқуқий шакллари (2 соат)

Масъулияти чекланган жамият
Масъулияти чекланган жамият бозор иқтисодиёти шароитида корхоналарнинг энг кенг тарқалган ҳуқуқий шаклларидан биридир. Бу фуқаролар ва (ёки) юридик шахсларнинг биргаликдаги иқтисодий фаолият учун бирлашмаси. Жамиятнинг таъсис ҳужжатлари унинг таъсисчилари томонидан имзоланган таъсис шартномаси ва тасдиқланган низомдир.
Масъулияти чекланган жамият - бу юридик шахс, яъни. у ўз мулки, иқтисодий юрисдикцияси ёки гаровга қўйилган мол-мулкни тезкор бошқариш ҳуқуқига эга бўлган ва ушбу мол-мулк билан боғлиқ мажбуриятлари учун жавобгар бўлган, ўз номидан мулкий ва бошқа ҳуқуқларни амалга оширадиган, судда даъвогар ва жавобгар бўлиши мумкин бўлган ташкилот. У мустақил балансга эга бўлиши керак.
Жамиятнинг устав капитали унинг иштирокчилари бадаллари қийматидан тузилади. Шу билан бирга, маъсулияти чекланган жамият қатнашчилари унинг мажбуриятлари бўйича жавоб бермайдилар ва жамият фаолияти билан боғлиқ ёъқотишларни ўз ҳиссалари суммаси доирасида кўтарадилар. Жамият қатнашчиси устав капиталидаги ўз улушини компаниянинг бир ёки бир нечта иштирокчисига сотиш (ёки бериш) ҳуқуқига эга. У бошқа иштирокчиларнинг розилигидан қатъий назар исталган вақтда компанияни тарк этиш ҳуқуқига эга, шу билан бирга унга компаниянинг мулкидаги улушининг қиймати тўланади. Компаниянинг юқори бошқарув органи унинг иштирокчиларининг умумий йиғилиши ҳисобланади. Унинг ваколатига компания уставини ўзгартириш, устав капитали ҳажмини ўзгартириш, ижроия органларини шакллантириш, йиллик ҳисоботларни тасдиқлаш, бухгалтерия баланси, фойда ва зарарларни тақсимлаш, тафтиш комиссиясини сайлаш ва ҳ.к. киради.
Компанияни тезкор бошқариш учун ижро этувчи орган - бир кишилик ёки жамоавий тузилади. Ижроия орган жамият аъзоси бўлмаган одамлардан иборат бўлиши мумкин.
Коммандит шериклик шартномалари асосида ташкил этилган корхоналар ўзбошимчалик билан чақирилган бўлиши мумкин, лекин "чекланган жавобгарлик" ҳаволаси мажбурий тарзда киритилиши шарт. Бу жаҳон амалиётига мос келади.
АҚШда бундай ташкилотлар "Close Corporation" (Corp.), Буюк Британияда - Лимитед компанияси (Ltd), Германияда - "Геселсчафт мит Бесчранктер Хафтунг" (Гмб.Ҳ), Францияда - "Sosiete" масъулияти чекланган (S.A.R.L.).
Ушбу корхоналар ўзларининг ишларининг натижалари тўғрисидаги маълумотларни эълон қилишлари шарт эмас, лекин кўпчилик уларни реклама мақсадида нашр этади.