1-Мавзу. "Корхоналарни ривожлантириш стратегияси" фанининг

4. Маҳсулот ишлаб чиқариш харажатлари рентабеллиги (Рих), бу 
айрим турдаги маҳсулотларни ишлаб чиқариш учун қилинган 
харажатларнинг бир сўмига олинган ялпи фойда ёки соф фойдани 
ифода қилади. Бу кўрсаткичдан турли маҳсулотлар ишлаб 
чиқаришнинг солиштирма самарадорлигини аниқлашда кенг 
фойдаланилади. ёки
Бу ерда: ЯФ – ялпи фойда; 
СФ – соф фойда; 
МИТ – маҳсулот ишлаб чиқариш таннархи.
5. Асосий воситалар рентабеллиги. Асосий воситалар рентабел- 
лиги ҳар бир сўмлик ёки минг сўмлик асосий восита ҳисобига тўғри 
келадиган фойда суммасини характерлайди. Ушбу кўрсаткич соф 
фойда суммасини асосий воситаларнинг ўртача йиллик қийматига 
бўлиш асосида аниқланади. 
Р = Cоф фойда*100% /Асосий воситаларнинг ўртача 
йиллик қиймати 
МИТ
ЯФ
Р
их

МИТ
СФ
Р
их


---

306 
6. Оборот активлар рентабеллиги. Ушбу кўрсаткич оборот ак- 
тивларнинг ҳар бир сўмига тўғри келадиган фойда, соф фойда сум- 
масини характерлайди. Оборот активлар рентабеллиги олинган соф 
фойда суммасини оборот активларнинг ўртача йиллик қийматига 
бўлиш асосида аникланади: 
Р= Cоф фойда*100%/ Оборот активлар ўртача йиллик қиймати 
7. 
Қарз маблағлари рентабеллиги. Ушбу кўрсаткич корхона 
соф фойдасини қарзга олинган маблағларига нисбати асосида 
аниқланади. Бу кўрсаткич ҳар бир сўмлик қарз маблағига тўғри 
келадиган фойда суммасини ифодалайди. 
Cоф фойда*100% / Қарз маблағлари жами 
Активлар рентабеллиги корхонада 1 сўм фойда олиш учун қанча 
маблағ жалб қилиш талаб этилишини (бу маблағлар манбаидан қатъи 
назар) 
акс 
эттиради. 
Ушбу 
кўрсаткич 
корхона 
рақобатбардошлигининг 
энг 
муҳим 
кўрсаткичларидан 
бири 
ҳисобланади. 
Сотиш рентабеллиги сотилган маҳсулотнинг ҳар бир сўми 
қанча соф фойда келтирганини акс эттиради. 
Хусусий капитал рентабеллиги корхона мулкдорлари яъни, 
эгалари киритган капиталдан фойдаланиш самарадорлигини аниқлаш 
ва бу кўрсаткични худди шу маблағларни бошқа қимматбаҳо 
қоғозларга киритганда олиш мумкин бўлган фойда билан таққослаш 
имконини беради. Fарб мамлакатларида бу кўрсаткич компания 
акцияларининг котировкасига сезиларли равишда таъсир кўрсатади. 
Битта акция келтирувчи фойда кўрсаткичи корхонанинг 
бозордаги фаолиятини тавсифловчи муҳим кўрсаткичлардан биридир. 

---

307 
Шу тариқа, тавсия қилинувчи кўрсаткичлар таҳлил жараёнида 
корхонанинг молиявий барқарорлигини аниқлаш, ишлаб чиқариш 
самарадорлиги ва корхонанинг бозордаги рақобатбардошлигини 
оширишга оид чора-тадбирлар белгилашга иконият яратади.