1-Мавзу. "Корхоналарни ривожлантириш стратегияси" фанининг

Г
н
 = В : Т х Н
т.м
 
Бу ерда:Г
н
– тайёр маҳсулот нормативи; 

---

243 
В - режалаштирилган даврда режадаги таннарх бўйича ишлаб 
чиқарилган маҳсулот; 
Н
гн
– тайёр маҳсулотлардаги айланма маблағлар заҳиралари 
нормаси, кунларда; 
Т - режадаги даврда календар кунлар миқдори. 
Тайёр маҳсулотнинг омборда сақланиш муддати тайёр 
маҳсулотни транспортировка қилиш ва сотишга боғлиқ бўлади. 
Айланма маблағларнинг ушбу нормасидаги кунлар сони маҳсулотни 
тайёрлаш, юклаш, ҳужжатларни тайёрлаш ва уларни банкка 
топшириш учун зарур бўлган кунлардан иборат бўлади. 
Келгуси давр харажатларни нормалаштириш. Ўсиб 
бораётган 
фан-техника 
тараққиёти 
суръатлари 
айланма 
маблағларнинг келгуси давр харажатлари аҳамиятини оширмоқда. Бу 
харажатлар корхонанинг махсус бухгалтерия ҳисобида учта манба: 
янги техникани ўзлаштириш фонди (агар корхонада шундай фонд 
мавжуд бўлса), банк кредити ва фойда (харажатарни маҳсулот 
таннархига киритиш йўли билан) ҳисобига йиғилади. Айланма 
маблағларнинг келгуси давр харажатлари (Н
кд
) нормасини 
ҳисоблашда қуйидаги формулага амал қилинади: 
Н
кд
=Р + Р
ич
+ Р
т
Бу ерда: 
Р - йил бошида келгуси давр харажатлари учун сарфланиши 
мўлжалланган маблағлар миқдори (бухгалтерия ҳисоботи бўйича); 
Р
ич
– режадаги йилда лойиҳа-сметаларда кўзда тутилган ишлаб 
чиқариш харажатлари; 

---

244 
Р
т
- ўзлаштирилаётган маҳсулот таннархига киритилувчи ҳамда 
сметаларда кўзда тутилувчи ёки махсус манбалар ҳисобига 
қопланувчи харажатлар. 
Назорат учун саволлар 
1. Айланма маблағлар ишлаб чиқариш айланма фондларидан 
қандай фарқ қилади? 
2. Айланма маблағларни ташкил қилувчи асосий элементлар 
қайсилар? 
3. Айланма маблағлар тузилмаси деганда нима тушунилади? 
Қайси омиллар унинг ўзгаришига таъсир кўрсатади? 
4. Қайси кўрсаткичлар ишлаб чиқариш айланма фондлари ва 
айланма маблағлардан фойдаланиш даражасини тавсифлайди? 
5. Қайси омиллар айланма маблағларнинг айланиш даражасига 
таъсир кўрсатади? 
6. Корхонанинг норматив базаси деганда нима тушунилади? 
7. Корхонанинг норматив базасини мукаммаллаштириш қандай 
аҳамиятга эга? 
8. Корхонада маҳсулотнинг материал сиғимини камайтириш 
қандай аҳамият касб этади? 
9. Айланма маблағларни нормалаштиришнинг моҳияти ва 
аҳамияти қандай?