1-Мавзу: Кириш. Зоология фани ва унинг вазифалари, тарихи зоология фанлар системаси


Микроспоридиялар (Micrоsроridia) типи



Download 3,81 Mb.
bet8/54
Sana23.02.2022
Hajmi3,81 Mb.
#152867
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   54
Bog'liq
Зоолог (умурткасизлар). 765343a6d8d766030b9a1a39e141d175

Микроспоридиялар (Micrоsроridia) типи.

Уларнинг турлар сони кам булиб, 900 тага етади. Микроспоридиялар мутахассислашган хужайраларнинг ички паразитларидир. Капсуладаги отилувчи ипчаларнинг булиши билан книдоспоридларга якин туради, лекин микроспоридияларда спора бир хужайрали булади. Уларнинг купчилиги хашаротлар ва бошка умурткасизларда, бази баликларда хам паразитлик билан яшайди.


Микроспоридиялар туркуми киради.
Майда хайвон булиб, 4-6 факат айримлари 10 микрон келади. Хужайин танасига утган спора жуда тез купаяди ва куп ядроли плазмодийни хосил килади.
Тут ипак курти нозермаси (Nоsema bоmbuci) тури тут ипак куртида «кора сон» (пебрина) касаллигини келтириб чикаради.
Nоsema aрis тури асал ариларида ичбуруг касалини келтириб чикаради.

Таянч иборалар.


Споралилар, книдоспоридиялар, шизогония, спорогония, зигота, грегариналар, эпимерит, протомерит, дейтомерит, ооциста, спорозит, кокцидиялар, макрогамета, микрогамета, кон споралилар, анофелес, спорозоидлар, мерозоит, оокинет, миксоспоралилар, актиноспоралилар, микроспоридиялар.

Адабиётлар:


Мавлонов О., Хуррамов Ш., Умурткасизлар зоологияси. Т. «Мехнат»,1996йил, 52-70 бетлар.
Мухаммадиев А.М., Умурткасизлар зоологияси. Т. «укитувчи»
1976 йил, 84-86 бетлар.
Жизнь животных в 6ти томах, т1й. «Просвешение»1968 год.
Натали В.Ф. Умурткасиз хайвонлар зоологияси. Тошкент урта ва Олий мактаб.
4.Мавзу. Инфузориялар (Infusоria) типи, умумий тавсиф. Киприкли ва сурувчи инфузориялар синфи. Содда хайвонларнинг таркалиши ва экологияси.

Режа. 1. Инфузориялар типи тугрисида маълумот.


2. Киприкли инфузориялар тузулиши, купайиши.
3. Паразит инфузориялар биологияси.
4.Сурувчи инфузориялар синфига умумий тавсиф.

Инфузориялар мураккаб тузилган бир хужайрали хайвонлардир. Бу типга мансуб бир хужайралиларнинг хамма турлари учун 2та яхши дифференциялашган ядро: макронуклеус ва микронуклеуснинг мавжудлиги, турли вазифаларни бажаришга мослашган бир мунча мураккаб тузилган органоидлар, жумладан, эктоплазмада жойлашган деб номланувчи жинсий ходисанинг булиб туриши ва умуман бошка содда хайвонларга нисбатан куп жихатдан мураккаб тузилганлиги характерлидир. Улар 8000 дан ортик турни уз ичига олади. Инфузориялар денгиз ва океанларда, купчилиги турли сув хавзалари ва нам тупрокли жойларда куп таркалган. Бир канча турлари бошка хайвонларнинг танасида паразитлик билан хаёт кечиради. Инфузориянинг катталиги 0,1-0,3мм гача бщлади. Унинг танаси бир томонда ботиклик булиб, унинг огиз олди кисми перистом дейилади. Огиз олди ботиклигининг остида хужайра огизчаси- цитостома жойлашган. Туфельканинг эктоплазма кисми бир неча каватли ва мураккаб тузилган чидамли пелликула билан кеопланган, унинг остки кисмида киприкчаларнинг таначалари, таянч толалари ва мингларча чузик таначалар- трихоцисталар жойлашган. Бу таначалар химоя вазифасини бажаради. Инфузорияларга бирор бошка хайвон якинлашганда ёки у бирор моддадан таъсирланганда трихоцистлардан махсус толачалар отилиб чикиб, душманни халок килади. Ишланган трихоцистлар урнига янгиси етишиб туради. Улар ташки томондан жуда куп майда киприкчалар билан копланган. Киприкчалар сузишга ва харакатланишга ёрдам беради. Уларда 2та мураккаб тузилган кискарувчи вакуолалари бор. Уларнинг бири олдинги, иккинчиси орка томонда жойлашган. Туфелькалар асосан сувдаги микроорганизмлар билан озикланади.


Инфузориялар кундалангига булиниб купаяди. Уларда жинсий ходисаси конюгация вакти-вакти билан руй бериб туради. Конюгация вактида 2та инфузория бир-бири билан ёпишиб олиб, озикланишини тухтатади ва 11-12 соат бирга сщзиб харакат килади. Бу вактда уларнинг ядроларида узгариш содир бщлади. Дастлабки макронуклеус майда кисмларга булиниб, аста секин йуколиб кетади. Микронуклеус митоз йули билан 2 марта булиниб, хар индивидда 2тадан ядро хосил булади, уларнинг 3 тадани йуколади. Колган 1та ядро яна 2га булиниб 2 хил ядро- пронуклеуслар хосил килади. Уларнинг бири харакатчан, бири эса харакатсиздир. Улар харакатчан ядроларини алмаштиради. Шундай килиб, конюгацияланувчи туфелькаларда янги ядро вужудга келади. Бу ядро синкарион деб номланади.
Инфузориялар типи 2та синфни уз ичига олади.
1. Киприкли инфузориялар (Cillata) синфи. Бу синфга 30-40 мкм дан 1мм ва ундан каттарок киприкли инфузориялар киради. Цитоплазмаси икки каватдан ташки эктоплазма ва ички эндоплазмадан иборат булиб, эктоплазма сиртдан пелликула билан копланган.
Айрим паразит инфузориялар озикни бутун тана сирти билан шимиб олади. Купчилик инфузорияларнинг озиыланиши мураккаб тузилган озиыланиш органоидларининг фаолиятига боьлиы. Аксарият инфузориялар сув хавзаларда учрайдиган бактериялар, чириётган усимлик булаклари, майда сув утлари билан озикланади. Уларнинг огиз тешиги доимо очиы бщлгани учун озиы халыумга тщхтовсиз келиб туради. Озиы заррачалари халыум тубига чиыади, кейин эндоплазмада бироз суюклик ажиралиши билан хазм вакуоли хосил булади. Эндоплазмада бир нечта вакуолалар булиши мумкин. Эндоплазмадан ажралган ферментлар таъсирида озик хазм булади ва цитоплазмага сурилади. Хазм булмаган озик колдиклари тананинг кейинги кисмида жойлашган махсус чикариш тешикчаси оркали цитоплазмадан чикариб юборилади.
Киприкли инфузориялар синфи бир неча кенжа синфларга булинади.
1. Тенг киприклилар (Hоlоtricha) кенжа синфи. Бу синф вакиллари содда тузилган ва кенг тарканган. Уларнинг танаси куп сонли киприклар билан копланган. Айримларининг танасини бир кисмида киприклари булмайди ёки тутам-тутам булиб жойлашади. Купчилигида огиз тешиги яхши ривожланган, баъзи турларида огиз тешиги редукцияга учраган. Бу кенжа синфга эркин яшайдиган турлар ва кавш кайтарувчилар ошкозонида симбиоз яшайдиган хамда хайвонлар ва одамларнинг организмида паразитлик килиб яшайдиган турлар (ихтиофтирус, балантидиум) хам киради.
2. Спирал киприклилар (Sрirоtricha) кенжа синфи турларида огиз атрофидаги киприклари спиралга ухшаб буралиб жойлашган.Уларнинг купчилиги улчам жихатдан катта булади.
Спирал киприклилар 3та туркумига булинади.Кам киприклилар (Оligоtricha) туркуми вакиллари конуссимон чиганок ичида жойлашган. Киприклари факат огиз ёнидаги мембраналардан иборат. Улар чиганокдан чикиб туради. Кам киприклилар денгизларда яшайди.
Коринкиприкли инфузориялар туркумига (Huроtricha) стилонхия киради. Стилонхия ясси танасининг огиз олди ботиклиги ва огизча жойлашган корин томонида бир неча киприкчаларнинг бирикишидан хосил булган жуда йирик килчалар циррилар жойлашган. Улар шу циррилар ёрдамида харакат килади. Унинг макронуклеуси чузик - худди булинаётган ядрога ухшаб тузилган. Макронуклеуслари 2тадан. Турли сув хавзаларида, шолипояларда, кулмак сувларда куплаб учрайди. Булар микроблар, амёбаларни ютиб йирткичлик билан озикланади.



Download 3,81 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   54




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish