1-Mavzu. Kirish. Turli foydali qazilmalardan foydalanishda boyitishning roli va axamiyati

5-MAVZU: Фойдали қазилмаларни Майдалаш жараёни ва усуллари.

Бойитиш фабрикасига руда ҳар хил o’лчамдаги бo’лаклар ҳолида келиб тушади.

Руданинг йириклик характеристикаси ёки унинг гранулометрик таркиби конни қазиб олиш усулига, руданинг қаттиқлигига, коннинг саноат қувватига ва ҳ.к. ларга боғлиқ.
Рудани бойитишдан олдин фойдали қазилма минераллари ва бo’ш тоғ жинслари уларни эркин ва бир-биридан ажралган ҳолда кo’рсатила олиши мумкин бo’лган йирикликта (o’лчамга) келтирилиши керак.Рудани бойитишга ва қайта ишлашга тайёрлаш учун майдалаш ва янчиш жараёнлари қo’лланилади.
Физик жиҳатидан бир xил жараёнлар ҳисобланувчи майдалаш ва янчиш бир-биридан, операцияларга тушувчи ва улардан чиқувчи маҳсулотларнинг o’лчамига қараб шартли равишда фарққилади.
Майдалаш жараёнига маҳсулот 1500 мм гача o’лчамда тушиб, майдаланган маҳсулот максимал 10-15 мм o’лчамда чиқади. Руда o’лчамини 0,074 мм гача кичрайтириш янчиш жараёнида содир этилади.
Рудани бойитишдан олдинги энг сo’нгги o’лчами,қулланиладиган бойитиш усули ва технологиясига боғлиқ.
Бу o’лчам ҳар қайси фойдали қазилма учун уни бойитилишга текшириш жараёнида тажриба йo’ли билан аниқланади.
Фойдали минерал заррача юзаси қанча тo’лиқ очилса, бойитиш шунча самаралироқ бo’лади. Шу билан бир вақтда o’та янчилишга йo’л қo’ймаслик керак, чунки бунда фойдали компонент o’та майинлашиб шламлар ҳолига o’тиб, бойитиш жараёнида бойитмага ажралмайди ва чиқиндилар таркибида йo’қолади. Ундан ташқари, o’та янчилиш электр энергиясининг ортиқча сарфланишига, майдалагич ва тегирмонларнинг тез ишдан чиқишига, уларнинг иш унумдорлигини пасайишига ва бойитиш кo’рсаткичларининг ёмонлашувига олиб келади.
Майдалаш ва янчиш жараёнлари жуда қиммат турадиган жараёнлар ҳисобланади. Уларга рудани бойитиш учун кетадиган харажатларнинг 60 % дан ортиғи сарфланади.Шунинг учун бу жараёнларда "Ҳеч нарса ортиқча майдаланмасин ва янчилмасин" деган қонунга амал қилинади.Шу мақсадда майдалаш босқичли тарзда амалга оширилади.
Майдалаш ва янчиш жараёнлари кo’мирни чанг ҳолида ёқувчи станцияларда, цемент заводларида, қумни кокслаш учун тайёрлашда кокс кимёвий заводларида, оҳак, доломит ва бошқа маҳсулотларни майдалашда металлургик заводларда, йo’л қурилиш саноатида қум-шағал тайёрлашда ва х.к.ларда ҳам бугунги кунда кенг қo’лланилиб келинмоқда. Бу ҳолларда майдалаш ва янчиш маҳсулотларининг йириклиги кейинги технологиянинг талаблари асосида o’рнатилади.