1-mavzu. Kirish. Fonetika va yozuv. Umumiy ma’lumotlar


Hozirgi zamon arab adabiy tili va lahjalari



Download 444,85 Kb.
Pdf ko'rish
bet4/4
Sana02.02.2021
Hajmi444,85 Kb.
#58252
1   2   3   4
Bog'liq
1-mavzu. Kirish. Fonetika va yozuv. Umumiy ma’lumotlar

Hozirgi zamon arab adabiy tili va lahjalari.

 XIX asrga kelib arab tili tarixida 

yangi bosqich boshlandi. Klasik adabiy arab til asosida uning yangi shakli-zamonaviy 

arab tili vujudga keldi. Milliy yuksalish harakati - an-nahda - arab tilini o‘zgarayotgan 

yangi  hayot  sharoitiga  moslashuvini  talab  qildi.  Zamonaviy  arab  tili  XIX  asrning 

ikkinchi  yarmida  milliy-ozodlik  harakati  jarayonida  yanada  rivojlanib  ketdi.  Shu 

davrda yashab ijod qilgan yirik yozuvchilar, shoirlar, publitsistlar zamonaviy arab tilini 

yaratishda  o‘zlarining  katta  hissalarini  qo‘shdilar.  Bular:  misrlik  Ahmad  Shavqiy 

Ibrohim,  Abdulloh  Nodim,  Mustafo  Komil,  Jurji  Zaydon,  livanlik  Nasif  al-Yazijiy, 

Butrus  al-Bustaniy,  Ahmad  Foris  ash-Shidyaq,  Amin  ar-Rayhoniy,  suriyalik  adib 

Ishoq, Abdurahmon al-Kavakibiy va boshqalar. 

Zamonaviy arab tili hozirda 

22 ta

 arab davlatlarida «Davlat tili» maqomidadir. 



U ilm, fan, matbuot, badiiy adabiyotda, ijtimoiy-siyosiy, ommaviy xabarlarda, ta’lim-

tarbiya  muassasalarida,  radio,  televideniye,  barcha  davlat  hujjatlari  olib  borishda 

qo‘llanadi. Zamonaviy adabiy arab tili har xil arab davlatlarida yashovchi arab xalqlari 



uchun  umumiy  bo‘lib,  ularning  o‘zaro  munosabatlarida  va  yaqinlashish  jarayonida 

muhim vositadir.  

Mustaqil  O‘zbekiston  hozirgi  kunda  arab  davlatlari  bilan  siyosiy,  iqtisodiy, 

madaniy  aloqalar  o‘rnatmoqda.  Arab  tlini  yahshi  o‘zlashtirib,  bemalol  gaplasha 

oladigan  arab  tilida  puhta  tarjima  qilib,  ilmiy  tadqiqotlar  olib  boradigan 

mutahassislarga talab katta. Shu bois respublikamizda arab tilini o‘rganishga ahamiyat 

berilib kelmoqda ekan, butun dunyoda arab tili jahon tili sifatida mavqei oshganligini, 

ko‘p  davlatlarda  uni  o‘rganilayotganligini  hisobga  olib,  nazarda  tutishimiz  kerak. 

Jahondagi 15 yirik tilning bittasi arab tilidir. 

Adabiy arab tili bilan bir qatorda har bir arab davlati o‘z shevasiga ega. Hozirgi 

arab  shevalari  bir  tomondan  zamonaviy  arab  adabiy  tilidan,  ikkinchi  tomondan  bir-

biridan talaffuz, lug’at va nahv jihatida sezilarli darajada farq qiladi. Hatto bir shevada 

gapiruvchi ikkinchi shevada so‘zlovchini tushunmasligi mumkin. Arab mamlakatlarida 

lahjalar faqatgina og’zaki nutqda foydalanilmasdan, balki radio eshittirishda, teatr, kino 

va adabiyotda o‘z o‘rnini topmoqda. Ayniqsa, misr adabiyotida salmoqli o‘rin tutgan 

she’riy asarlar yaratilgan. Adabiy asarlardagi so‘zlashuv-dialog ko‘pincha lahjalarda 

yoziladi. Ba’zi bir yozuvchilar o‘z asarlarini ham adabiy tilda, ham lahjada yozadilar. 

Masalan, mashhur yozuvchii Mahmud Taymur birinchi bo‘lib ikki tilda yozish uslubini 

qo‘llagan.  Keng  tarqalgan  arab  shevalarini  o‘rgatish  arab  tilini  o‘rganish  jarayonida 

o‘rin olgan.  

Arab  tilining  tahsirini  o‘zbek  tilida  ham  kuzatish  mumkin.  Mashhur  tilshunos 

olim  Fotih  Abdullaev  o‘zbek  tilidagi  arabizm  haqidagi  tadqiқot  ishlarida 

55-60

  foiz 


arab  so‘zlarining  o‘zbek  tiliga  o‘zlashganligini  aytadilar.  Hozirgi  O‘zbekiston 

hududida yashagan ko‘p shoir va yozuvchilar arab va fors tillarida ijod etganlar, ular 

نيناسللا وذ

 (ikkitillik) yozuvchilar deb atalgan. 

Ming  yildan  ortiq  tarixga  ega  bo‘lgan  boy  mahnaviy  merosimiz,  asosan,  arab 

yozuvidagi manbalar orqali yetib kelgan. Ma’lumki, bu yozuv arablarnigina emas, balki 

arab bo‘lmagan ko‘pgina sharq xalqlarining adabiyoti va fanida qo‘llanib kelgan harf-

tovushli yozuvdir. U qadimgi finikiy yozuvining oromiy tarmog’idan kelib chiqqan. 

Milodning III–IV asrlarida shakllanib, arab tilining ifodasi uchun qo‘llana boshlagan 

va  “arab  yozuvi”  nomini  olgan.  Oromiy  alifbosida 

22  ta

  harf  bo‘lgan.  Arablar  bu 



alifboga 

6 ta


 yangi tovush harf 

(ث ح ذ ض ظ غ) qo‘

shib, 28 taga yetkazganlar.  

Tillarni o‘rganadigan fan tilshunоslik ilmi 

)ِةَغُّللا ُمْلِع(

 dеb ataladi. Uning:  



1.

Fоnеtika

 

 ُمْلِع(



)ِتا َوْصَلأا

 - tоvush va uning yozuvdagi ifоdasini o‘rganuvchi fan; 



2.

Mоrfоlоgiya

 )

ُف ْرَّصلَا( 

- so‘zlarni o‘rganuvchi fan; 

3.

Sintaksis

 

) ُوْحَّنلَا(



 - gap tuzilishini o‘rganuvchi fan turlari bоr. 

 

Download 444,85 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish