1-mavzu: kirish. Ekologiya va tabiatni muhofaza qilish kursi, uning maqsad-vazifalari, tuzilmasi va qisqacha tarixi mavzu rejasi

CITES tashkiloti
AQSHda 1970 - yillarda turlarni muhofaza qilish chora tadbirlari omma tomonidan qabul qilindi. 1973 yilda esa yo’qolish xavfi ostidagi turlarni muhofaza qilish akti tuzildi.1975 yilda esa Yovvoyi Fauna va floradagi yo’qolish xavfi ostidagi turlarni xalqaro savdosi to’g’risidagi Konventsiya qabul qilingan. Bu hozirda CITES nomi bilan tanilgan. Bu kelishuvga asosan hozirgi kunda 5000 ga yaqin hayvon turlari va 25 mingga yaqin o’simlik turlari muhofazaga olingan (2005).
Sayyoradagi hayotni muhofaza qilish
O’rmon ekotizimi boylab sayohatni tasavur qilib ko’raylik. U daraxtlar, butalar, mayda o’simliklardan iborat. Bu yerda biz olmaxon, qushlar va hasharotlarni korishimiz va ularning ovozini eshitishimiz mumkin. Yana maymunni uchratishingiz va qo’ziqorinlarni topsangiz bo’ladi. Bu yerda yuzlab turlar yashaydi. Hozir esa bug’doy dalasini tasavvur qiling. Siz bu yerda bir nechtagina turni uchratishingiz mumkin: bug’doy o’simligi, hashoratlar va begona o’tlar. O’rmon bug’doy dalasidan ko’ra ko’proq turdagi o’simliklardan iborat. O’rmon yuqori darajadagi biologik xilma-xillikdan iborat. Bioxilma-xillik ekotizimda hayotning turli tumanligini anglatadi.


Bioxilma-xillik o’lchami

Bioxilma-xillik o’lchovi odatda bir hudduda yashaydigan turlarning soni bilan o’lchanadi. Masalan: Marjon qoyalar minglab marjon turlariga: baliqlar, suv o’tlari, gupka, faraplar vachuvalchanglar uchun makon bola oladi. Marjon qoyalarda sayoz oquvchi suvlardan ko’ra ko’proq bioxilma xillikk mavjud.Dastlab chuqur dengizda tadqiqot ishini olib boruvchilar organizmlar chuqur dengiz tubidagi qorong’ulikda yashay olishmaydi, deb hisoblashgan. Shunga qaramasdan, Marjon qoyadagi turlarga nisbatan kamroq bo’lsada u yerda organizmlar yashamoqda.Bilamizki, chuqur dengiz tubidagi bioxilma xillik xuddi marjon qoyalardagidek noyob.

Alohida muhofaza qilinadigan hududlar trisida tushuncha. O’zbekiston Respublikasida alohida muhofaza qilinadigan hududlarning umumiy maydoni 1355,6 ming ga. Ularga qo’riqxonalar, tabiat va milliy bolar, tabiat buyurtmalari, tabiat yodgorliklari kiradi. Xorijiy mamlakatlarda uning yagona boshqa ko’rinishlari ham mavjud.
Davlat qo’riqxonalari hukumat qaroriga asosan tashkil etiladi. Qo’riqxona hududidagi barcha narsalar va maydonlar xo’jalik faoliyatidan chiqariladi va davlat tomonidan moliyalashtiriladi.