1. Ishlab chiqarish sharoitida texnokimyoviy nazoratni tashkil etish. Texnologik
Mavzu bo'yicha mashg'ulotlar: Chorvachilik mahsulotlarini texnokimyoviy nazorat
Axoli sog’ligini ta’minlash davlat axamiyatidagi vazifalardan hisoblanadi.
Millatning sog’ligi va ish qobiliyatini belgilovchi muxim omillardan biri
ovqatlanish hisoblanadi. Ma’lumki, odamni ovqatlanish xususiyati va oziqaviy
o’zini tutishi evolyusiya jarayonida va ijtimoiy-iqtisodiy o’zgarishlar natijasida
birimiz xar kuni oziq – ovqat mahsulotlari iste’mol qilamiz va mazkur mahsulotlar
sog’liqga zararsiz ekanligi xaqida ishonch xosil qilishimiz kerak.
Oziq
ovqat
maxsulotlarini
yuqori
xavfsizlik
darajasi
xavflarni
kamaytirishning takomillashgan tizimini yaratilishi natijasida ta’minlanishi
mumkin. O’zini faoliyat xususiyatlarini xisobga olgan xolda ushbu tizimni mas’ul
tomonlari qishloq xo’jaligi, oziq ovqat va qayta ishlash sanoati, savdo korxonalari,
nazorat organlari, fan va siyosat xisoblanadi. Shu bilan bir qatorda, xayotni
ko’pgina boshqa soxalari kabi, amaliy nuqtai nazardan yuz foizlik xavfsizlik
kafolatini ta’minlash mumkin emas, chunki oziq ovqat maxsulotlarini ishlab
chiqarish dinamik rivojlanib bormoqda.
Oziq-ovqat mahsulotlarini xavfsizligi to’g’risidagi qonunlarni birinchi
avlodi (XX asr boshlari) uni buyruq va nazorat shakllarida tartibga solgan.
Xavfsizlikni ta’minlash siyosati aniq mamlakatdagi vaziyatga yo’naltirilgan edi.
Siyosat asosi ishlab chiqarish liniyasini uzluksiz nazorat qilish, mahsulotni vizual
nazorat qilish va gigiyenik amaliyotni puxta amalga oshirishni tashkil qilish yo’li
bilan sanoat boshqaruvi amaliyoti hisoblanar edi.
Oziq-ovqat mahsulotlarini xavfsizligi to’g’risidagi qonunlar ikkinchi
avlodining (XX asr oxiri XXI asr boshlari) asosida jamoat sog’ligiga
yo’naltirilgan, ogohlantiruvchi (preventiv) siyosatni qabul qilinishi zaruriyatini
o’sib borayotgan global tushunilishi yotadiki, u fermadan boshlab yakuniy
iste’molchigacha bo’lgan oziqaviy xavflarni kompleks boshqarilishini ta’minlashi
lozim.
Xavfsizlik siyosati zamonaviy bosqichini o’ziga xos xususiyati, oziq ovqat
maxsulotlari xavfsizligini ta’minlashning muxim omillari ekologik vaziyatni
yomonlashuvi bilan bir qatorda oziq ovqat maxsulotlarini qayta ishlash
texnologiyasidagi o’zgarishlar, xalqaro savdo va tarmoqlangan logistika tizimi
xisoblanishi bilan belgilanmoqda. Global bozorlar, xalqaro tovar oqimlari,
shuningdek ishlab chiqarish texnologiyasi va iste’mol odatlaridagi tez o’zgarib
borayotgan tendensiyalar yangi xavflarni yuzaga keltirmoqda va oziq-ovqat
mahsulotlari xavfsizligini ta’minlashning yangi strategiyalarini talab qiladi.
Xavfsizlikni ta’minlash strategiyasini aniqlashtirishda kam axamiyatli
bo’lmagan omillardan biri oziq ovqat maxsulotlari uchun bo’lgan ekologik xavflar
xisoblanadi. Yaqin vaqtlargacha sanoatni muvaffaqiyatli rivojlanishi atrof muhitga
ko’p miqdordagi ifloslantiruvchi moddalarni chiqarib tashlanishi bilan bog’liq edi.
Mamlakatlar bo’yicha statistika buni tasdiqlaydi. Sanoat ishlab chiqarishi xajmi
bo’yicha lider - mamlakatlar atmosfera, suv xavzalari va to’proqga chiqarib
tashlanadigan ifloslantiruvchi moddalar xajmi bo’yicha ham birinchi o’rinlarni
egallab turishmoqda. Ular o’rtasida Xitoy, AQSh, Germaniya, Yaponiya, Rossiya,
Xindiston va Braziliya.
Ta’kidlash lozimki, ko’pgina mamlakatlarda oziq ovqat maxsulotlari
xavfsizligini oshirish borasida sezilarli yutuqlarga erishilgan bo’lsada alimentar
kasalliklarni ko’payishi yuqori bo’lib qolmoqda. Har yili millionlab odamlar
xavfsiz bo’lmagan, jumladan tashqi muhitdan kontaminantlar bilan ifloslangan
oziq-ovqatni qabul qilinishi natijasida kasallanishadi. Bundan tashqari, oxirgi
yillarda kuzatilayotgan u yoki bu kasalliklarni chaqiradigan bakteriyalarni
antimikrobli preparatlarga rezistentligini oshishi vaziyatni yanada chigallashtiradi.
Jamoatchilik iste’mol qilinayotgan oziq ovqat maxsulotlarida mavjud
bo’lgan patogen va kimyoviy moddalar bilan bog’liq bo’lgan xavflarni yanada
teranroq anglab yetmoqda. Oziq ovqat maxsulotlarini xavfsizligi bo’yicha
tashvishlar oshib borayotgan zamonaviy sharoitlarda yangi texnologiyalarni,
jumladan gen muxandisligi va nanotexnologiyalarni tadbiq etilishi o’ziga xos
vazifalarni yechish zarurligini belgilaydi. Ozuqaviy xavfsizlik siyosatini xozirgi
davr xususiyati shu xam xisoblanadiki, uni rivojlanishi jamoaviy ishtirok etish,
transparentlik va xalqaro miqyosda kelishilgan usullardan foydalangan xolda
kechishi kerak. Oxirgi yillarda kelib chiqishi oziqaviy bo’lgan kasalliklar va ularni
sabablari to’g’risidagi aniq ilmiy bilimlar asosida xavflarni taxlil etishga
o’tilmoqda. Bu esa xam milliy va xam xalqaro darajada oziq ovqat maxsulotlari
xavfsizligini belgilaydigan profilaktik choralarni ko’rish uchun asos yaratadi.
Mazkur fanda oziq-ovqat maxsulotlarini milliy va xavfsizlik jixatlari,
O’zbekiston Respublikasi va Bojxona Ittifoqida oziq-ovqat maxsulotlari
xavfsizligini ta’minlashning me’yoriy-qonuniy asoslari, ovqatlanish maxsulotlarini
tashqi muxitdagi birikmalar va kelib chiqishi tabiiy bo’lgan toksinlar
ifloslanishining asosiy ko’rinishlari va yo’llari, ovqatlanish maxsulotlarini ishlab
chiqarishda genmodifikasiyalangan organizmlar va nanotexnologiyalardan
foydalanishning potensial xavflari, oziq-ovqat maxsulotlarini oziqaviy moddalar
bilan boyitish xavflari, sut va sut maxsulotlari, go’sht va go’sht maxsulotlarini
xavfsizligi masalalari tizimli ravishda yoritiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
