1-mavzu. Kimyoning stexiometrik qonunlari. Ma’ruza rejasi

Xar qanday modda qaerda va qanday usulda olinishidan qat’iy nazar o‘zgarmas sifat va miqdoriy tarkibga ega bo‘ladi.

Bertolening o‘zgaruvchan tarkibli birikmalar mavjudligi haqidagi ta’limotini XX asrning boshlarida akademik N.S.Kurnakov rivojlantirdi. U kotishma va eritmalarda haqiqatdan ham o‘zgaruvchan tarkibli birikmalar bo‘lishini isbot qildi va ularni bertolidlar deb atadi. O‘zgarmas tarkibli birikmalarni esa Daltonidlar deb atadi.

Fransuz olimi Djozef Prust xam barcha kimyoviy birikmalarda uni tashqil etuvchi elementlar miqdori o‘zgarmas ekanligini takidlagan.

Ko‘pgina elementlar o‘zaro ta’sirlashish jarayonida bir necha xil birikma hosil qiladi. Masalan, uglerod kislorod bilan ta’sirlashib ikki xil birikma hosil qiladi. Birinchisi tarkibi 42, 88% (mass.) uglerod va 57,12% (mass.) kisloroddan iborat bo‘lgan uglerod (II) - oksidi, ikkinchisi tarkibi 27,29 % (mass.) uglerod va 72,71% % (mass.) kisloroddan iborat bo‘lgan uglerod (IV) oksidi. 1803 yilda Dalьton mazkur holatni o‘rganib Karrali nisbatlar qonunini kashf etdi: