|
Makroiqtisodiy tadqiqotlarga binoan, korrupsiya iqtisodiy oʻsish va taraqqiyotga xalal beruvchi eng katta omildir.[
KORRUPSIYA: UNING TARIXIY ILDIZLARI, KORRUPSIYAGA QARSHI KURASH USULLARI
Korrupsiya bu — jamiyatniturliyo‘llarbilaniskanjagaoladigandahshatliillatdir. Mazkurillatdemokratiyavahuququstuvorligiasoslarigaputuryetkazadi, insonhuquqlaribuzilishigaolibkeladi, bozorlarfaoliyatigato‘sqinlikqiladi, hayotsifatiniyomonlashtiradivaodamlarxavfsizligigatahdidsoladiganuyushganjinoyatchilik, terrorizmvaboshqahodisalarildizotib, gullashiuchunsharoityaratibberadi.
Ta’kidlabo‘tisho‘rinliki, ushbuzararlihodisakattavakichik, badavlatvakambag‘albo‘lishidanqat’iynazar, barchamamlakatlardauchraydi. Ushbuzararliillatnibartarafetishbo‘yichajahonhamjamiyatitomonidanbirqatorsamaraliishlaramalgaoshirilayotganbo‘lsada, hanuzgachaubartarafetilmayapti.
Bizquyidakorrupsiyaningtarixiyildizlarigavaungaqarshikurashishxususidafikryuritmoqchimiz.
Korrupsiya (lot. Corrumpere — buzmoq) terminiodatdamansabdorshaxslartomonidanungaberilganmansabvakolatlarivahuquqlardano‘zlariningshaxsiymanfaatlariniko‘zlabqonunchilikvaahloqqoidalarigazidravishdafoydalanishinianglatadi.
Ko‘p hollarda bu atama siyosiy elitadagi byurokratik apparatga qarata ishlatiladi. Korrupsiya ko‘plab davlatlarning jinoyat va ma’muriy qonunchiligi bilan huquqqa qarshi harakat sifatida ta’qib qilinadi.
Korrupsiyaningtarixiyo‘zaklarijudaqadimgaboribtaqalib, buholqabiladama’lummavqegaegabo‘lishuchunqabilasardorlarigasovg‘alarberishodatidankelibchiqqandebtaxminqilinadi. O‘shadavrlardabunormalholatsifatidaqabulqilingan. Biroqdavlatapparatiningmurakkablashuvivamarkaziylashuvikorrupsiyaningdavlatrivojlanishigakattato‘siqekanliginiko‘rsatdi. Korrupsiyaga qarshi kurashgan birinchi davlat sifatida qadimgi Shumer davlati tan olinadi. Qadimgi davlatlarni ayniqsa huquqni muhofaza qiluvchi organlarning poraxo‘rligi qattiq tashvishga solganligi bizgacha saqlanib qolgan manbalardan ma’lum. Chunki bu holat davlatning obro‘siga juda qattiq putur yetkazardi. Dunyoning yetakchi dinlarida ham birinchi navbatda huquqni muhofaza qiluvchi organlarning poraxo‘rligi qattiq qoralanadi. Jumaladan, Injilda “Sovg‘alarni qabul qilma, chunki sovg‘a ko‘rni ko‘radigan qiladi va haqiqatni o‘zgartiradi” deyilgan bo‘lsa, Qu’roni Karimda “Boshqalarning mulkini nohaq yo‘l bilan olmangiz va boshqalarga tegishli bo‘lgan narsalarni olish uchun o‘z mulkingizdan hokimlaringizga pora qilib uzatmangizlar” deyilgan.
XVIII asrning ikkinchi yarmiga kelib jamiyat davlat boshqaruv apparatining ish sifatiga toboro ko‘proq ta’sir ko‘rsata boshladi. Bu o‘sha davrda qabul qilingan bir qator qonun hujjatlarida o‘z aksini topgan. Jumladan, 1787-yilda qabul qilingan AQSh Konstitutsiyasida pora olish AQSh prezidentini impechmentga tortish mumkin bo‘lgan ikki jinoyatning biri sifatida ko‘rsatib o‘tilgan. Siyosiy partiyalarning vujudga kelishi va ularning mamlakat hayotidagi o‘rnining oshib borishi XIX-XX asrlarda rivojlangan davlatlarda korrupsiyaning dunyoning boshqa mamlakatlariga nisbatan ancha kamayishiga olib keld
2 Jamiyat rivojiga korrupsiya ulkan to’siq.
Jamiyat rivoji yo‘lida to‘siq bo‘luvchi illatlardan biri bu — korrupsiyadir. Ushbu illat demokratiya va huquq ustuvorligi asoslariga putur yetkazadi, inson huquqlari buzilishiga olib keladi. Davlatning iqtisodiy o‘sishi va rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.So‘nggi yillarda mamlakatimizda korrupsiyaning oldini olish, unga qarshi samarali kurashish bo‘yicha bir qator ishlar amalga oshirilmoqda. Davlatimiz rahbari xalqimiz azaldan yuksak qadrlab keladigan, hamma narsadan ustun qo‘yadigan adolat tuyg‘usini hayotimizga yanada keng qaror toptirish birinchi darajali vazifa ekaniga alohida e’tibor qaratmoqda.Korrupsiya har qanday davlat va jamiyatning siyosiy-iqtisodiy rivojlanishiga jiddiy putur yetkazadi, davlatning konstitutsiyaviy asoslarini va qonun ustuvorligini zaiflashtiradi, pirovardida inson huquq va erkinliklarining poymol bo‘lishiga olib keladi. Bu illatga qarshi kurashish – mamlakatimizda jadal sur’atlarda olib borilayotgan huquqiy islohotlar sharoitida inson va fuqarolarning huquq va erkinliklarini samarali himoya qilishning muhim vositalaridan biri ekanligi ta’kidlandi.
Mamlakatimizda mazkur illatga qarshi kurashish masalasiga alohida e’tibor qaratib kelinmoqda. Korrupsiyaga qarshi kurashish va uning oldini olishning mustahkam huquqiy bazasi va aniq tizimi shakllangan.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 2-fevraldagi "Korrupsiyaga qarshi kurashish to‘g‘risida"gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunining qoidalarini amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori mazkur qonun qoidalarining samarali ijrosini ta’minlash, jamiyat va davlat hayotining barcha sohalarida korrupsiyaning oldini olishga doir chora-tadbirlarni o‘z vaqtida va sifatli amalga oshirishga xizmat qilmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
