1-mavzu. Iqtisodiyotda inqiroz va uning mohiyati Reja

3.Асосланган қиймат – бу ёпиқ турдаги акционерлик жамиятлари капиталининг жамият тугатилишида чегирмалар бермайдиган назорат қилинмайдиган улушини қиймати ҳисобланади. Бу қиймат ёпиқ турдаги акционерлик жамиятларида кам улушга эга бўлган таъсисчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилишда қўлланилади.
4.Инвестицион қиймат - бу аниқ бир инвестицион лойиҳани амалга ошириш учун корхонанинг қиймати ҳисобланади. Инвестицион қиймат ҳар доим корхонанинг асосланган бозор қийматидан юқори бўлади, чунки инвестицион лойиҳани амалга оширишда бу корхонадан бошқа мақбул корхона учрамаслиги мумкин.
5. Ички ёки фундаментал қиймат – бу корхонанинг таҳлилий баҳолаш қиймати бўлиб, у нафақат корхонанинг жорий иқтисодий ҳолати натижалари билан, балки:
ишлаб чиқариш воситаларининг технологик жараёнда мавжудлиги, таркиби ва тўлиқлиги;
менежерлар ва мутахассисларнинг мавжудлиги, таркиби, малака ва тажрибаси;
корхонанинг ривожланиш (фойда олиш) истиқболларининг мавжудлиги билан ҳам аниқланади.
Корхонани баҳолашда ички қиймат энг аниқ ва объектив қиймат бўлиб ҳисобланади.
6.Фаолиятдаги корхона қиймати деганда ўз маблағига, товар-моддий бойликлари захирасига ва доимий ишчи кучига эга бўлган, шунингдек, банкротлик ҳолатига учрамасдан фаолият олиб бораётган корхона қиймати тушунилади. Бунда корхона қийматига моддий бойликлардан ташқари номоддий активлар гуруҳи ҳам қўшиб ҳисобланади.
7.Корхонани тугатиш қиймати – бу мулкдор корхонани тугатиш ва активларни сотиш пайтида эга бўладиган қиймат (сумма) ҳисобланади.
8.Баланс қиймати – корхона баланси орқали аниқланиб, жами активлардан эскириш қийматини, шунингдек, корхонанинг қисқа ва узоқ муддатли мажбуриятларини чиқариб ташлаш натижасида ҳосил бўлади.

2-савол баёни. Ҳозирги кунда корхонани баҳолаш усулларидан энг кенг тарқалган гуруҳи даромадли ёндашув усули бўлиб, даромадли ёндашув деганда келажакдаги даромадларни дисконтлашга, яъни келажакдаги даромадлар қийматини уларнинг баҳолаш санасидаги қийматига келтиришга асосланган усуллар тушунилади. Буларга:
келажакдаги фойда ёки пул оқимларини дисконтлаш;
меъёрлаштирилган фойда ёки пул оқимларини капитализациялаш;
қопланиш муддати усули ва ҳ. мисол бўлади.
Ушбу усуллар мавжуд барқарор бозор учун ишончли натижаларни қўлга киритиш имконини беради.
Корхонада баҳолаш объектлари қийматини даромад ёндашуви билан баҳолаш пул оқимларини дисконтлаш усули ёки тўғридан-тўғри капиталлаштириш усули ёрдамида амалга оширилади.
Пул оқимларини дисконтлаш усули (кейинги ўринларда матнда ПОД усули деб юритилади) пул оқимлари беқарор бўлган корхоналарни баҳолаш учун қўлланилади ва баҳолаш объектининг қийматини прогноз ва прогноздан кейинги даврларда (даврнинг охирида) ундан кутилаётган пул оқимларининг жорий қийматларини қўшиш йўли билан аниқлашга асосланади.
Ҳисоблашлар қуйидаги формула бўйича амалга оширилади:
,
бу ерда:
PV — жорий қиймат;
CF — n-чи давр пул оқими;
FV — реверсия, прогноздан кейинги даврда корхонанинг қолдиқ қиймати;
DR — дисконтлаш ставкаси;
n — прогноз даврининг охирги йили.
Прогноз йилининг ўртасида пул оқимларини олиш мўлжалланаётган бўлса (ишлаб чиқариш мавсумий бўлганда, даромад йил мобайнида бўлиб-бўлиб олинганда), пул оқими прогноз даврининг ўртасидан бошлаб дисконтланади.
Ҳисоблашлар қуйидаги формула бўйича амалга оширилади:

Қуйидагилар корхона (акциялар пакетлари, улушлар, пайлар)ни ПОД усули билан баҳолашнинг асосий босқичлари ҳисобланади:
а) пул оқими моделини танлаш;
б) прогноз даврининг давом этиш муддатини аниқлаш;
в) ретроспектив таҳлил, тушум, харажатлар ва инвестицияларни прогноз қилиш;
г) ҳар бир давр учун пул оқими миқдорини ҳисоблаш;
д) дисконтлаш ставкасини аниқлаш;
е) прогноздан кейинги даврдаги қиймат (реверсия қиймати) миқдорини ҳисоблаш;
ж) бўлғуси пул оқимлари ва реверсия жорий қийматларини қўшиш;
з) якунловчи тузатишлар киритиш.
Хусусийлаштирилаётган корхона (акциялар пакетлари, улушлар, пайлар)ни баҳолаш вақтида хусусий капитал учун пул оқими модели қўлланилади.