1-mavzu. Injenerlik geodeziya fani va uning vazifalari. Reja: Geodeziya fani va uning vazifalari. Geodeziya fanining tarixi

1-mavzu. Injenerlik geodeziya fani va uning vazifalari.
Reja:
1.Geodeziya fani va uning vazifalari.
2.Geodeziya fanining tarixi.
3. Geodeziyaning xalq xo‘jaligidagi axamiyati.
4. Geodeziyaning boshqa fanlar bilan aloqasi.
Tayanch so‘zlar: yer, globus, aerosurat, karta, plan, sistema, profil, Beruniy, Krasovskiy ellipsoidi, Pifagor.
1.Geodeziya fani va uning vazifalari
Geodeziya - yunoncha so‘z bo‘lib, geo - Yer, deziya - o‘lchash, bo‘lish ma’noni bildiradi. geodeziya - Yerning shakli va o‘lchamlarini aniqlash, yer sirtini plan va kartalarda tasvirlash hamda xar xil injenerlik masalalarini yechishda bajariladigan o‘lchash usullari to‘g‘risidagi fandir.
Geodezik o‘lchashlar yer sirtida, dengizlarda, koinotda va yer ostida burchak, masofa va balandliklarni ulchash asboblari yordamida olib boriladi. Jamiyat taraqqiyotiga ko‘ra geodeziya fani ham rivojlanib bir necha mustaqil fanlarga bo‘lindi:
Oliy geodeziya - butun Yer sirtini yoki uning katta qismlarini shakli va o‘lchamlarini aniqlash, Yer sirtida ayrim nuktalar koordinatalari va baland-liklarini yagona sistemada topish, yer qobig‘ining gorizontal (yotik) va vertikal siljishini o‘rganish kabi masalalarni xal kiladi.
Geodeziya yoki topografiya - Yer sirtining katta bo‘lmagan bo‘laklarining karta va planlarini tuzish, hamda nuqtalarni balandliklarini aniqlash, ularning profili (vertikal kesimi) ni tasvirlash usullari bilan shug‘ullanadi.
Geodeziya - injenerlik inshootlarni qidiruv, loyihalash, qurish va foydalanishda bajariladigan geodezik ishlar usullarini o‘rganishi bilan shug‘ullanadi.
Fototopografiya yoki aerofotogeodeziya - Yer sirtini suratga olish va topografik karta, planlarni yerning foto va aerosuratlari orqali tuzish usullarini ishlab chiqish bilan shug‘ullanadi.
Kartografiya - kartalarni tuzish, nashr qilish va ulardan foydalanish usullarini o‘rganadi.
Kosmik geodeziyasi - yerning sun’iy yuldoshdan turib, yer shaklini aniqlash va uning sirti suratini olish usullarini o‘rganuvchi fandir.
Xalk xo‘jaligidagi xar hil masalalarni yechish maqsadida Yer sirtidagi o‘lchashlar, ular natijalarini ishlab chiqish, plan, karta va profillar tuzish orqali Yerning sirti uning shakli va o‘lchamlari o‘rganib chikiladi.
Shuning uchun Geodeziya fanining vazifalari qo‘yidagilarni tashkil qiladi:
1. Maxsus geodezik asboblar yordamida yer sirtida o‘lchashlarni bajarish usullarini o‘rganish.
2. O‘lchash natijalarini zamonaviy texnik vositalari va EXM yordamida ishlab chiqish usullarini o‘rganish.
3. Grafik chizmalar (karta, plan va profil) ni tuzish va rasmiylash-tirish usullarini o‘rganish.
4. Turli injenerli masalalarni yechishda o‘lchash natijalari va grafik chizmalarni qo‘llash.