1-мавзу. Информатика ва ахборот технологиялари фанидан ўқув адабиётлар таҳлили

1-МАВЗУ. Информатика ва ахборот технологиялари фанидан ўқув адабиётлар таҳлили
Режа: 1. Информатика ва ахборот технологиялари фанидан умумий ўрта таълим дастури мазмуни, моҳияти ва таҳлили.
2. Информатика ва ахборот технологиялари фанидан таълим мазмунининг минимал ҳажми.
3. Ўқувчилар эгаллаши лозим бўлган билим, кўникма, малака ва компетенцияларнинг 5-11 синфлар кесимидаги даражалари.


Таянч иборалар: информатика фани, узлуксиз таълим тизими, анъанавий таълим, замонавий таълим, интерфаол таълимнинг омиллари.
Информатика ва ахборот технологиялари фанидан умумий ўрта таълим дастури мазмуни, моҳияти ва таҳлили.
Информатика ва ахборот технологиялари (Информатика ва АТ) – ўсиб келаётган авлодга ахборотлар билан ишлаш технологиялари ва улардан фойдаланиш жараёнларини пухта ўзлаштиришни таъминлашдан иборат. Ўқувчиларнинг илмий дунёқараши, мантиқий тафаккур қила олиш қобилияти, ақлий ривожланиши, ўз-ўзини англаш салоҳиятини шаклланиши ва ўсиши кўп жиҳатдан ахборот технологияларига боғлиқдир. Инсон ўз ҳаётида шахсий, ижтимоий-иқтисодий ва касбий муносабатларга киришиши, жамиятда ўз ўрнини эгаллаши, дуч келадиган муаммоларнинг ечимини ҳал этиши, энг муҳими ўз соҳаси, касби бўйича рақобатбардош бўлиши учун зарур бўлган таянч компетенцияларга эга бўлиши лозим. Бундан ташқари, таълимда ҳар бир ўқув фанини ўзлаштириш жараёнида ўқувчиларда, шу фаннинг ўзига хослиги, мазмунидан келиб чиққан ҳолда, соҳага тегишли фанга оид компетенциялар ҳам шакллантирилади. Фаннинг мақсади ўқувчиларда миллий ва умуминсоний қадриятлар асосида ахборот коммуникация технологияларидан оқилона фойдаланиш компетенцияларини шакллантириш орқали уларни мамлакатимиз тараққиётига муносиб ҳисса қўшадиган шахс этиб тарбиялашдан иборат. Информатика ва ахборот технологиялари ўқув фани ўрта умумтаълим мактабларининг 5-синфидан бошланади ва 11-синфгача давом этади. Илғор миллий ва хорижий тажрибаларни инобатга олган ҳолда фанни ўқитишда ривожланган давлатларда кенг қўлланилаётган STEAM (science, technology, engeenering, art and mathematic - фан, технология, мухандислик, санъат ва математика) ўқитиш концепциясига ҳамда дастурлашнинг таянч тушунчаларини (мантиқий амаллар, 29 алгоритмлар, блок-схемалар ва х.к.) шакллантириш методологиясига таяниш мақсадга мувофиқ. Таълим соҳасидаги ислоҳотлар заминидаги ғояни амалга ошириш бир қатор муҳим омилларга боғлиқ. Бу омиллардан бири «Информатика ва ахборот технологиялари» йўналишини ташкил этувчи «Информатика ва ҳисоблаш техникаси асослари», «Информатика», «Ахборот технологиялари» каби фанларни ўқитиш муаммосидир. «Информатика ва ахборот технологиялари» йўналишидаги фанларни ўқитиш зарурияти, тузилмаси ва фаолият кўрсатиш соҳаларида юқори суръатлар ва фундаментал ўзгаришлар содир бўлаётган ҳозирги жараённинг ўзига хос хусусиятларидан келиб чиқади. Жамиятдаги бундай ўзгаришларнинг илдизи ахборотлар ҳосил қилиш, уларни сақлаш, узатиш ва улардан фойдаланишнинг янги усул ва воситаларига бориб тақалади. Биз ахборотлашган даврда турибмиз. Доимо ўсиб бораётган ахборот ҳажмини қайта ишлаш ва ўз фаолият доирасида ундан унумли фойдаланиш заруриятига дуч келаётган жамият аъзолари, турли касб эгалари сони тобора ортиб бормоқда. «Информатика ва ахборот технологиялари» йўналишидаги фанларни ўқитиш заруратининг замини, асоси бўлиб қуйидагиларни англаш ҳисобланади:
 компьютерлар, ахборот ва коммуникацион технологиялар дунёдаги ахборий инқилобнинг маҳсулидир;
 Ўзбекистон Республикасидаги таълим жараёнида таълимни компьютерлаштиришнинг жаҳон даражасига мослаштириш йўлларини излаш зарур;
 компьютер таълим жараёнининг самарадорлигини оширувчи қувватли воситадир, чунки у ўқув ахборотларини сифатли етказиш имкониятларини кенгайтиради, фанни ўрганишга бўлган қизиқишни оширади, таълимни қизиқарли олиб бориш имконини кенгайтиради, ўқув фаолиятини бошқариш усулларини ўзгартиради, ўқитувчининг ахборот узатувчи сифатидаги ролининг юқори даражада бўлишини таъминлайди ва ҳоказо;
 замонавий компьютерларда график интерфейс, «дўстона» мулоқот воситалари ва бошқа имкониятларнинг мавжудлиги барча соҳа мутахассисларига, умуман фойдаланувчиларга компьютер билан бемалол мулоқот қилиш имконини беради;
 компьютер саводхонлиги натижасида ёш авлод ривожланиб бораётган дунёда келажак ҳаётга ва моддий фаровонликка эришишга яхшироқ тайёр бўлишлари мумкин;
 замонавий компьютер технологияларининг имкониятлари шу даражадаки, улардан нафақат таълимда, балки, ҳар томонлама етук, баркамол авлодни тарбиялашда ҳам фойдаланиш мумкин. 30 Мактабгача таълим, умумий ўрта таълим, ўрта махсус, касб-ҳунар таълими ва ундан кейинги таълим босқичларини ўз ичига олган ва информатика ва дастурий таъминот бўйича мутахассис бўлмаганларга мўлжалланган «Информатика ва ахборот технологиялари» фани педагогикамиз учун янги бўлган низом ва қарашлар системасига асосланган:
 кадрнинг бутун «ҳаётий цикли» ҳисобга олиниши керак;
 информатика йўналишидаги фанларни ўқитиш дунёнинг ҳозирги ҳолати ва ривожланиш истиқболларини ҳисобга олган ҳолда таълим мазмунидаги ўзгаришларни акс эттириши керак;
 информатика ва дастурий таъминот бўйича мутахассис бўлмаганларга дастурлашни ўргатиш заруриятидан воз кечиш лозим;
 информатика йўналишидаги фанларни ўқитиш дидактик спирал тамойили асосида қурилиши керак;
 ишлаб чиқилаётган ўқув курслари мазмунининг янгилиги ва долзарблик муддатини узайтиришни ахборотни қайта ишлаш тамойилларига урғу бериш асосидагина амалга ошириш мумкин;
 шахсни ўқитиш, тарбиялаш ва ривожлантириш сифатларини кафолатлашга йўналтирилганлик;
 ўқиш вақти ресурсларини ўқувчиларнинг тафаккурини ривожлантириш, ўқув ижодий фаолиятини ташкил этиш фойдасига қайта тақсимлаш. Умумий ўрта таълим муассасаларида информатика ва ахборот технологиялари ўқув фанини ўқитишнинг асосий мақсади: Ўсиб келаётган авлодни замонавий ахборот технология воситалари билан ишлаш малакалари, мустақил, мантиқий ва алгоритмик фикрлаш қобилиятини ривожлантиришдан ва олган билимларини ҳаётда татбиқ этишга ўргатишдан иборат. Умумий ўрта таълим муассасаларида информатика ва ахборот технологиялари таълимининг асосий вазифалари:
 Инсон камолоти ва жамият тараққиётида информатика ва ахборот технологияларининг аҳамиятини англаш;
 ўқувчиларга ахборот-коммуникация технологиялари ва уларни амалиётда қўллаш ҳақида билимлар бериш;
 компьютерда масалалар ечиш технологиялари ва асосий босқичларини кетма-кетликда тўғри бажаришга ўргатиш;
 алгоритмик тузилмаларни, алгоритмлаш ва дастурлаш асослари ҳақида билим бериш;
 компьютернинг дастурий таъминоти ва уларнинг имкониятларини ажрата билиш ҳамда амалиётда қулай олишга ўргатиш;
 ўқувчиларни ақлий ривожлантириш, мантиқий фикрлаш қобилиятини, мустақил таълим олиш кўникмаларини шакллантириш;
 фанлар интеграциясини инобатга олган ҳолда ўқувчиларда, миллий ва умуминсоний қадриятларни, креативликни шакллантириш;
 ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланиш маданиятини ўргатиб бориш;
 таълим-тарбия олишнинг кейинги босқичларида давом эттиришлари, онгли равишда касб танлашга зарур бўлган таянч компетенцияларни шакллантиришдан иборат. Информатика ва ахборот технологиялари фанининг мазмунидан келиб чиққан ҳолда ўқувчиларда таянч ва фанга оид умумий компетенцияларнинг элементлари (А1(А1+); А2(А2+); В1(В1+) ) босқичма - босқич шакллантирилади.