1 Mavzu. Ilmiy uslub janrlari. Ilmiy sharh. Esse, doklad, ma’ruza, tezis

1 - Mavzu. Ilmiy uslub janrlari. Ilmiy sharh.


Esse, doklad, ma’ruza, tezis, kurs ishi
Ilmiy uslub tabiat va ijtimoiy hayotdagi barcha narsa hamda hodisalar to‘g‘risida aniq, asoslangan, izchil ma’lumot berishda qo‘llanadi. Unda narsa-hodisa mohiyatini ta’riflash, tahlil qilish, sababini aniqlab, dalillar bilan isbotlash va asosli natijalarni bayon etish muhim hisoblanadi.
Ilmiy uslubning ilmiy va ilmiy-ommabop turlari bor. Ilmiy uslubdagi kitoblar ilm-fanga oid ma’lumotlar berish bilan mutaxassislargagina mo‘ljallanishi yoki bunday ilmiy ma’lumotlar keng ommaga qaratilgan bo‘lishi mumkin. Ilmiy uslub bilimning turli sohalariga qarab, shuningdek, kimga mo‘ljallanganligiga nisbatan o‘zaro farqlanadi. Masalan, fan sohalari muayyan shartli belgilar, formulalar, bayon qilish materiali bilan ajralib turadi. Keng jamoatchilikka tushunarli bo‘lgan, tasvir bayonida emotsionallik, obrazlilik mavjud bo‘lgan uslub ilmiy-ommabop uslub sanaladi. Ko‘pchilikka mo‘ljallangan ma’ruzalar, risola va darsliklar shu uslubning ko‘rinishlaridir.
Ilmiy-ommabop uslubda maxsus atamalar kam ishlatiladi (ishlatilganda esa izohi beriladi), fikrlar qiziqarli tilda tushuntiriladi, bayonda obrazlilikni ta’minlovchi badiiy tasvir usullaridan foydalaniladi.

Esse va uning tuzilishi.

Umuman, esse ilmiy yoki publitsistik xarakterdagi ocherkka o‘xshashdir.
Esse falsafiy, tarixiy biografik, publitsistik, adabiy tanqidiy, ilmiy ommabop va sof beleristik xarakterda bo‘ladi. Esse uslubi obrazliligi, ofaristikligi, jonli tilga yaqinliligi bilan ajralib turadi. Mazmuni muayyan sabab yoki masalaga oid tugal tafsilotni yoki aniqlikni talab qilmaydigan individual taassurot va mulohazalardan iborat bo‘ladi.
Mustaqil janr sifatida A.Montel ijodida tarkib topgan. Bu janr G‘arbda oldinroq ishlatilgan bo‘lsa-da, o‘zbek adabiyotida XX asrning 70-80-yillaridan esse yaratila boshlandi.



Esse yozish shartlarida ko‘pincha mavzuni muhokama qilish so‘raladi, masalan:
Bu holatda aytilgan fikrning afzalliklari va zararlarini baholash talab etilmoqda. Unda quyidagi so‘zlardan foydalanish mumkin:

Mavzuni yoritayotganingizda menimcha, mening fikrimcha, o‘ylaymanki kabi subyektiv iboralardan foydalanmang, uning o‘rniga obyektiv birikmalardan foydalaning:
Umuman olganda, uyda ishlash yo‘lga ketadigan vaqtni tejaydi.
Ko‘pchilik biladiki, e-mail va Internet xizmati ofis ishlarini ham bajaradi.
Ko‘pchilikda hamkasblar bilan yuzma-yuz muloqotga zarurat tug‘iladi.
Bo‘lishi mumkin, ko‘proq korxonalar uyda turib ishlashni qo‘llab-quvvatlashadi.
Vaziyat shuni taqozo etadiki, muayyan kishilar o‘zlari mustaqil ish olib borishni yoqlashadi.

Agar fikrlaringizni faktlar bilan to‘ldirmoqchi bo‘lsangiz, quyidagidek birikmalardan foydalaning:

Emersonning fikricha (2003), rivojlangan prinsiplar-ga ega kompaniyalar kamchilikni tashkil etadi. Poledna (2007) ta’kidlaydiki, aksariyat xodimlar qulay ish jarayonida mehnat unumdorligiga erishadilar.
Esse yozishda sabab yoki natijaga diqqatni qaratish bilan bog‘liq aloqadorlikning ikki usuli muhim ahamiyatga ega:
Sabab va natijaning yozilish tili
Yozuvchi sabab yoki natijani ajratib ko‘rsatishni tanlashi mumkin. Ikkala holda ham bog‘liqlikni ko‘rsatish uchun fe’l yoki ko‘makchidan foydalaniladi.
Sababga diqqatni qaratish:

Natijaga diqqatni qaratish:

Quyidagilarni taqqoslang:
Kasallanishlar kamaydi, chunki bolalar emlandi. (fe’l+chunki)
Bolalar emlanganligi sababli kasallanishlar kamaydi. (sababli+fe’l)
Bolalar emlanganidan buyon kasallanishlar kamaydi. (ko‘makchi+fe’l)
Emlanishlar sababli kasallanishlar kamaydi. (ko‘makchi+fe’l)
Fe’llar umumiy hodisalar uchun ishlatilgan paytda ko‘makchilar alohida vaziyatlar bilan qo‘llaniladi:
Pul chiqarish odatda inflatsiyaga olib keladi. (umumiy)
Iyulning issiq ob-havosi tufayli muzqaymoqqa bo‘lgan talab oshdi. (alohida)
Esse topshiriqlari ko‘pincha muammoni tekshirishni va yechimni baholashni talab qiladi. Bunda quyidagilarga e’tibor qaratiladi:
Savol: Yo‘l tirbandligi qanday qilib kamaytiriladi?
Muammo: Amaldagi yo‘llar ko‘pincha tirband bo‘ladi, ular kechiktirish mobaynida odamlar harakati va yuklarini qimmatlashtiradi.
Yechim A: ko‘pincha ko‘proq yo‘llarni qurish yoki mavjudlarini kengaytirish harakat tirbandligini kamaytiradi deb hisoblanadi.
Yechim Aga qarshi sabab: Bu chora qimmat bo‘lishni ta’minlaydi va ko‘proq yo‘llardan foydalanishga undaydi. Bu masala qisman to‘g‘ri...
Quyidagi so‘zlardan muammo va yechim uchun sinonim sifatida foydalanilishi mumkin.
yangi jarayon 2ta savol yaratdi ...
jamoa 4ta muammoga yuzlandi ...
bizning asosiy tashvishimiz ... bo‘lgan
buning uchun eng yaxshi chora bo‘lishi mumkin ...
boshqa taklif bu ...
bu xato ... tomonidan tuzatildi. yechildi
2 ta fikr olg‘a surildi
asosiy qiyinchilikka …. uchraydi ...
3ta asosiy qiyinchiliklar ko‘tarildi ...
Ommaviy ovqatlanishda innovatsion texnologiyalarga ehtiyojni aniqlaydigan 1 ta mohiyat, sharoit va omillar. Oziq-ovqat texnologiyalarining zamonaviy rivojlanishi bilan korxonalar xizmatlarida innovatsion yondashuv zarurati keskin ovqatlanish. Bu quyidagi omillar tufayli:
Birinchi bo'lib, ko'plab mamlakatlar iqtisodiyotini birlashtirish jarayoni mamlakatimiz hududlari uchun an'anaviy bo'lmagan yangi mahsulotlarning paydo bo'lishini keltirib chiqaradi;
Ikkinchidan, umumiy ovqatlanish mahsulotlarini ishlab chiqarish bozorida yangi uskunalar paydo bo'lishi ishlab chiqarish jarayoniga ta'sir qiladi;
Uchinchisi, xom ashyo va tayyor mahsulotni uzoq muddatli saqlash uchun yangi imkoniyatlar mavjud;
To'rtinchisi, jamiyatni demokratiya va ta'lim darajasi oshadi va zamonaviyroq xizmat ko'rsatish standartlari zarur;
Beshinchidan, zamonaviy texnologiyalar sizga mahsulotning ko'rsatilgan xususiyatlari bilan mahsulotni olish imkonini beradi.
Bozordagi yangi mahsulotlarning paydo bo'lishi, ular bir yoki birma-navbatchilik ilgari mavjud bo'lmagan, sanoat shkalasi bo'yicha yangi mahsulotni qayta ishlash texnologiyasini yaratish muammosini yaratadi. Yangi xom ashyolarni RF standartlari talablariga moslashtirish nafaqat texnologiyani o'zgartirish, balki yangi uskunalarni loyihalash uchun ham zarur.
Yangi turdagi uskunalarning paydo bo'lishi texnologiyalarni rivojlantirish uchun ko'proq imkoniyatlar yaratadi. Ammo eng yaxshi natijaga erishish uchun (masalan, tashrif buyuruvchilarning tezligi va sifatini oshirish) an'anaviy texnologiyalarni modernizatsiya qilish kerak. Texnologiyalar va yangi uskunalar o'rtasidagi muvozanatni topish - ovqatlanish xizmatlari bozorida innovatsiyalarni doimiy rivojlantirish jarayoni.
Ovqatlanish uchun doimiy ravishda oshib borayotgan mahsulotlar uchun doimiy talab xom ashyo xususiyatlarini uzoq muddatli saqlash muammosini kuchaytiradi. Garchi insoniyat ushbu muammo bilan uzoq vaqt davomida rivojlanishning hozirgi bosqichida tanish bo'lsa-da, mahsulotlarni saqlashning yangi imkoniyatlari paydo bo'ldi. Bundan tashqari, bo'shashish va tezkor sovuq jarayondan foydalangan holda yuqori darajadagi yarim tayyor mahsulotni saqlash uchun texnologiyalar mavjud edi.
Kompyuter uskunalari va Internetning jadal rivojlanishi jamoatchilikning ovqatlanishining xizmat darajasini oshirishda yangi imkoniyatlarni yaratmoqda. Masalan, umumiy ovqatlanish korxonalarida buxgalteriya dasturlarining yangi dasturi, tashrif buyuruvchilar xizmat ko'rsatish dasturlari, buxgalteriya dasturlari va boshqalar rivojlanmoqda.
Atrof-muhitning ifloslanishi olib keladi turli xil turlar Aholi patologiyalari. Kasalliklarning oldini olishga katta ta'sir ko'rsatilmoqda. Masalan, zamonaviy texnologiyalar tashqi omillardan zararni yo'q qilishga yordam beradigan oldindan belgilangan tibbiy profilaktika xususiyatlariga ega mahsulotlarni ishlab chiqarishga imkon beradi. Bundan tashqari, bu ma'lum bir shakl va texnologik xususiyatlarning sanoat rivojlangan va texnologik xususiyatlarning tarkibiy qismidir, ular ko'rsatilayotgan xizmatlar darajasini oshiradi.
Ovqatlanishda innovatsiyalar, bu soha doimiy ravishda o'zgaradi, shuning uchun uni ko'plab mutaxassislar amalga oshirish mumkin.