1-mavzu. “Ilmiy tadqiqot metodologiyasi” fanining predmeti. Reja

1. 1869-yilda Dmitriy Ivanovich Mendeleyev tomonidan kashf qilingan «Kimyoviy elementlaming davriy sistemasi» (bu g ‘oya uning tushiga kirgan).
2. Eramizdan avvalgi 1550-yilda temirni eritish texnologiyasi;
3. Tranzistor (1948-yilda amerikalik olimlar Uilyam Shokli, Dj. Bardin va Uolter Brattey tomonidan kashf qilingan);
4. Shisha (eramizdan avvalgi 2200-yilda Markaziy O'rtayer dengizi bo yiarida kashf qilingan);
5. Mikroskop (XYII asr gollandiyalik tabiatshunos olim Antoni van Levenguk tomonilan kashf qilingan; lupa bilan kifoyalanmasdan и bitni о ‘rganish uchun uskuna yaratadi va so ‘ng suvni о ‘rganib dahshatga tushadi va bir umr choy va vino ichgan);
6. Sementrting kashf qilinishi va undan XVIII asrda qurilish ishlarida foydalanish boshlanishi inqilobiy hodisa bo ‘Igan;
7. Po'lat eramizdan avvalgi 300 yil ilgari Hindistonda kashf qilingan(po ‘latpushkalar, о ‘q yoy);
8. Mis ishlab chiqarish - eramizdan awalgi 3 ming yil ilgari kashf qilingan. (Dastlab и mis konlarini topish orqali, so ‘ngra 5 ming yil ilgari Kichik Osiyoda uni minerallardan olishni о ‘rgangan;
9. Rentgen nurlarining kristallar bilan difraksiyasi (1912-yilda Maks fon Laue tomonidan kashf qilingan va bu yadro fizikasining rivojlanishidagi muhim qadam bo ‘Idi');
10. Po'lat va cho'yan eritish uchun mo'ljallangan konventor XIX asrda ingliz muhandisi Genri Bessemer (1813-1898) tomonidan kashf qilingan.
Shuni alohida ta’kidlash lozimki, ilmiy kashfiyot paytida va yangi bilimlar olishda emotsiyalaming roli kattadir. Chunki olimlar o‘z ilmiyijodiy izlanishlari haqida bahs yuritgan paytda yangi topgan dalillari haqida hayajon bilan mulohaza qiladi, suyunadi, hayratlanadi, qo‘rqadi, eziladi, iztirob chekadi va mungli holatga tushadi, boshqalarga himmat ko‘rsatadi yoki xunob boiadi, loqayd boiadi⁴⁹. Yaxshi yoki yomon kayfiyatda boiadi, ijod “toig‘oqlari” bilan qiynaladi. Bu va bunga o‘xshagan boshqa baholash, qadrlash holatlari ilmiy faoliyatning konkret tarkibini aks ettiradi. Bulardan maium boiadiki, ilmiy-ijodiy faoliyatning namoyon boiish shakllari o‘z mazmun-mohiyati, maqsadi va vazifasiga ko‘ra farqlanadi.
Ixtiro muayyan kashfiyot doirasida sodir bo‘lib innovatsiya darajasigacha о‘sib chiqishi mumkin. “Innovatsiya” tushunchasining mazmunini yanada teranroq anglash uchun uni “o‘zgarish” tushunchasi bilan ham qiyosiy tahlil qilish maqsadga muvofiq. Shu o‘rinda, Y.Shumpeter tomonidan innovatsiyaning mazmunini o‘zgarishlar orqali aniqlash an’anasi joriy etilgani va zamonaviy ilmiy adabiyotlarda bunday talqin tez-tez uchrab turishini ta’kidlash joiz.
Xususan, innovatsion muammoning mashhur tadqiqotchisi La Perre innovatsiyani dastlabki holatning yangi holatga o‘tishi vositasida xo'jalik organizmi ichki strukturasidagi har qanday o‘zgarish sifatida talqin etgan⁵⁰.