1-мавзу: Халкаро савдонинг назарий ва услубий асослари

Рақобат устунлиги стратегияси. М. Портернинг фикрича, рақобатнинг асосий бирлиги - бу тармоқдир, яъни товар ишлаб чиқарувчи ¸ки хизмат кўрсатувчи ва ўзаро рақобат қилувчи рақобатчилар гуруҳи ҳисобланади. Тармоқда фирма учун рақобат стратегиясини танлашда икки муҳим омил таъсир этади:

1. Фирма фаолият юритаитган тармоқ тузилмаси, яъни рақобатнинг ўзига хосликлари. Тармоқдаги рақобатга бешта омил таъсир қилади:

- янги рақобатчиларнинг пайдо бўлиши;

- ўринбосар товар ва хизматларнинг пайдо бўлиши;

- етказиб берувчиларнинг савдолашиш қобилияти;

- харидорларнинг савдолашиш қобилияти;

- мавжуд бўлган рақобатчиларнинг ўзаро рақобати.

Бу беш омил тармоқнинг даромадлилигини белгилайди. Чунки, у баҳога, ҳаражатга, капитал қуйилмаларга ва бошқаларга таъсир қилади.

2. Фирманинг тармоқда тутган ўрни. Ôирманинг тармоқдаги ўрни, аввало, рақобат устунлиги билан аниқланади. Агар фирма барқарор рақобат устунлигига эга бўлса, у ўç рақибларини ортда қолдиради:

-Фирманинг рàқобатчиларига нисбатан кам харажатлар билан товарларíи ишлаб чиқара олиш ва сота олиш қобилияти ҳақида далолат берувчи, жуда паст харажатлар;

-Товарлар дифференцияцияси, яъни фирманинг истеъмолчи эҳтиижини қондира олиш қобилияти.

Фирманинг тармоқда тутган ўрнига таъсир қилувчи бошқа бир муҳим омил - бу фирманинг ўз тармоғи доирасида мўлжалга олувчи рақобат муҳити ¸ки фирма мақсадининг кенглиги ҳисобланади. Фирма ўзи учун неча турдаги товарларни чиқаришини, қàндай ñотиш каналларидан фойдаланишини, қàндай õаридорларга хизмат кўрсатишини, äунининг қайси жойларида ўз маҳсулотини сотишини ва қайси миллий тармоқларда рақобатлашишини ҳал қилиб олиши êерак.

Халқаро рақобатнинг хусусиятлари. Рақобат ва рақобат стратегияси ҳақида юқорида таъкидланганларнинг барчаси ички бозор билан бир қаторда ташқи бозорга ҳам тааллуқлидир. Лекин шó билан бирга халқаро рақобат баъзи бир ўзига хос õусусиятларга ҳам эга.

М. Портер мавжуд рақобатнинг ўзига хослигига кўра икки турдаги тармоқларни ажратади:

1) Кўïмиллий тармоқлар. Ушбу тармоқлар учун алохида мамлакатларда рақобатнинг турлича кечиши хосдир. Бундай тармоқларда ягона стратегияни қўллаш мумкин эмас. Мисол учун, жамғарма банклари.

2) Глобал тармоқлар. Ушбу тармоқлар дуни бўйича ягона рақобат майдонига эга бўладилар. Айнан шундай тармоқларда оддий рақобат усутунлигини эмас, балки глобал рақобат усутунлигини яратиш керак бўлади.

М. Портер глобал стратегия шароитида рақобат устунлигига эришишнинг ва ундан ôойдаланишнинг икки усулини àжратади:

1) фаолиятни тартибга солиш (конфигурация), ÿъни ўзига хос õусусиятларидан фойдаланиш мақсадида турли мамлакатларда фаолиятнинг турли кўринишларини жойлаштириш.

Фаолият турларини давлат қуйидаги мезонлардан келиб чиқиб æойлаштиради:

-омилларнинг минимал қиймати;

-ИТТКИ ни ўтказиш учун зарур øароитларнинг мавжудлиги;

-махсус êўíикмаларнинг мавжудлиги;

-мижозлар билан муносабатларнинг ривожланганлик даражаси ва бошқалар.

2) филиаллар фаолиятини мувофиқлаштириш. Бу ўз ичига

-мàълумот алмашинувини;

-жàвобгарликни тақсимлашни;

-хатти-ҳаракатларни келишишни олади.

Рақобат устунлигиíинг äетерминантлари. Ҳàр бир тармоқ доимо янгиланиб ва замонавийлаштириб кўрилади. Бу жараинни рағбатлантиришда асосланувчи мамлакат муҳим ўрин тутади. Асосланувчи мамлакат бу асосий маҳсулот ва технология стратегияси ишлаб чиқариладиган ва керакли тажрибага эга бўлган ишчи кучи мавжуд мамлакатдир. М.Портер мамлакатнинг атроф-муҳитни шакллантирувчи тўрт õусусиятни кўрсатди, бунда халқаро муваффақиятга таъсир қиладиган маҳаллий фирмалар рақобатлашади.

Фирмаларнинг стратегиялари, уларнинг тузилиши ва ра=обатлашуви

Талаб параметрлари

Омилларнинг параметрлари

Я=ин ва =ылаб-=увватловчи тармо=лар