|
42-Mavzu. Web geoaxborot tizimlari va texnologiyalari
Xozirgi kunda Geoaxborot tizimlarga ehtiyoj juda katta. Bu borada ko’pchilik tadqiqotchilarimiz GAT ustida ilmiy ishlar olib bormoqdalar. GAT ga qisqacha ta’rif beradigan bo’lsak, bu tizim ko’pgina sohalarda qo’llaniladi. Mol - mulk jamiyati, suv, er xo’jaliglarini misol qilib olishimiz mumkin. GAT yaratishda asosiy e’tibor foydalanuvchining ehtiyojini qondirishga qaratilgan bo’lishi kerak. Buning uchun ma’lumotlar aniq va to’liq, xarita to’liq talabga javob beridan, foydalanuvchiga qulay foydalanuvchi grafik interfeysi buning uchun xaritaning qatlamlarini oshirish va ma’lumotlarni aniq qilib ko’rsatish imkoniyatlari mavjud bo’lishi kerak. Xozirgi kungacha yaratilgan GAT lar mukammal ishlab chiqilgan. Bunga misol ARSGis, MAPInfo va boshqa tizimlarni olishimiz mumkin. Bu tizimlarda xaritaning 3D ko’rinish imkoniyatlari yaratilgan. Ma’lumotlar soni jihatidan ko’p va aniq. Masalan, shaharni oladigan bo’lsak, binolar qatlamlar orqali aniq ko’rsatilgan, yo’llar va marshurut yo’nalishlari ham aniq ko’rsatilib berilgan. Tizimlarga xulosa qilib shuni aytish mumkinki, tizim mukammal ishlab chiqilgan va bu tizimlar foydalanuvchi uchun qulay qilib yaratilgan.Yuqorida sanab o’tilgan tizimlarning barchasida navigatsiya vositalari mavjud bo’lib, ularning ko’pchiligi keng tarqalgan GPS qabul qiluvchi qurilma turlari bilan ishlashga mo’ljallangan. Bunga ko’ra ular tizimlar faqat standarti to’g’ri keladigan GPS qabul qiluvchi qurilmalarga xizmat ko’rsatadi. Geoaxborot tizimlari va texnologiyalari (GATT-GIS) yoki GIS- texnologiiyalar o’zida kompyuterli kartografiya va ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlarini mujassamlantiradi. GIS-texnologiyasi asosida ko’p qatlamli elektron karta yotadi (qatlam- zamonaviy rasm tahrirlagichlarning asosiy tushunchalaridan biri). Elektron kartaning tayanch qatlamida territoriyaning geografiyasi tasvirlangan, keyingi har bir qatlamda terrritoriyaning biror xususiyati (foydali qazilmalar, siyosiy-territorial bo’linishi, qishloq xo’jalik ekinlari, qurilish ishlari ...) tasvirlangan. Shunday qilib GIS-texnologiya joyning maxsus geografik, tabiiy, siyosiy va h.k. larini o’z ichida saqlaydigan maxsus axborotlar to’plamidan iborat ekan. Misol uchun,GoogleEarthWin.exe dasturi shunday dastur hisoblanadi.GIS-texnologiya territoriya bo’yicha taqsimlangan axborot ishlatiladigan va taqdimot qilinadigan har bir sohada zarur. GIS-texnologiyadan foydalanuvchilar sifatida er bilan bog’liq har qanday tashkilot: neft-gaz tashkilotlari, ekologik xizmatlar, kommunal-qurilish tashkilotlari, savdo-sodiq tashkilotlari, banklar va h.k.lar bo’lishi mumkin. Har qanday GIS asosida erning biror qismi, kontinent, davlat, shahar, ko’cha haqidagi har xil ma’lumotlar yotadi
MB da axborot GISning qatlamlaridagi axborotlarnig to’plami sifatida tashkil etiladi. Asosiy jadvallardan biri joyning geografik kartasidan iborat. Unga qatlamlardagi ob’ektlar haqidagi ma’lumotlar qo’shilib boadi. Ular territoriyadagi neft, gaz, vodoprovod, sanoat ob’ektlari, er uchastkalari, ekin maydonlari, maydonlardagi tuproq xarakteristikalari, va h.k. lar to’g’risidagi axborotlardan iborat bo’ladi.Qatlamlarni birn-ketin, ustma-ust joylashtirish natijasida ular orasidagi bog’lanishlar o’rnatilib boradi.Odatda, axborot vektor-grafikali tasvir ko’rinishda bo’ladi va saqlanadigan axborot va amalllar hajmini kamaytirish imkoniyatini beradi. Grafik axborot bilan birga matnli, jadvalli, hisoblanadigane axborot ham birga keladi. Hisoblanadigan axborot GIS dan foydalanish jarayonida, hisobot tayyorlash jarayonida paydo bo’ladi.Ko’pgina GIS lar analitik funkstiyalarga ega bo’lib, krtogragrafik axborotlarga tayanib, jarayonlarni modellashtirish imkoniyatlariga ham ega.GIS ning yadrosini shartli ravishda 2 ga bo’lish mumkin: MBBT va grafik tasvirlarni boshqarish tizimi. MBBT sifatida SQL-serverlar ishlatiladi.GIS-texnologiyaning tipik sxemasi quyidagidan iborat:
Ma’lumotlarni tayyorlash va dastlabki ishlov berish;
Ma’lumotlarni kiritish va joylashtirish;
Ma’lumotlarni boshqarish;
Ma’lumotlarga ishlov berish va ularning tahlili;
Natijaviy mahsulotni yaratish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
