|
4-Mavzu. Geografik axborot tizimining tarkibiy qismlari
Bugungi kunda barcha GATlarda tasvirga ishlov berish bo’yicha dasturiy vositalar bilan jihozlangan mashina grafikasi, texnik vositalar yordamida ma’lumotlarni yigish, ularga ishlov berish, saqlash, yangilash, taxlil qilish va o’zgartirish qurollari ishlab turibdi. Ma’lumotlar muolajalari mos bloklarda bajariladigan bo’lib, ularning har biri o’z maqsad va vazifalariga ega.GATdagi har bir tizim ma’lum vazifani bajaradi, ya’ni:
ma’lumotlarni kiritish bloklari - grafikli ma’lumotni raqamli shaklga keltirish va uni kompyuter xotirasiga kiritish uchun xizmat qiladi;
saqlash bloki - ma’lumotlar bazasi yordamida axborotni saqlash va yangilashni tashqil etish uchun xizmat qiladi;
nashr bloki - monitor ekraniga yoki qattiq nusxa olish uchun bosma qurilmasiga tasvirni nashr qilish (chiqarish) uchun xizmat qiladi.
Agar biror bir bo’lim yetishmasa, unda GAT tizimi to’liq ishlamaydi.
Grafikli tasvirlar bilan ishlovchi kompyuter oddiy ofis va uy kompyuterlaridan kuvvatliroq bo’lishi kerak, ya’ni eng avval uning xotirasi keng, tezligi yuqori va kattiq disk hajmi ancha katta bo’lishi kerak. Bunday kompyuterlarda minimal operativ xotira hajmi 128 Gb, 256 Gb va undan katta bo’lishi kerak. Kattiq diskning hajmi 20 Gb atrofida bo’lishi kerak. 5 Gb disk bilan xam ishlasa bo’ladi, bunday vaqtda diskni doimo bo’shatib turish kerak bo’ladi. Shu sababli kompyuterda kompakt disklarga yozish moslamasi bo’lishi va unda kartalar fragmentini boshqa kompyuterga ko’chirish imkoniyati yaratilgan bo’lishi zarur. Axborot texnologiyalari, birinchi navbatda, inson faoliyati samaradorligini oshirish uchun axborotni qidirish va undan foydalanish orqali resurslarni tejash maqsadiga xizmat qiladi. Hozirgi vaqtda fan va texnikaning barcha sohalarida turli tashkilotlar va turli darajadagi, jumladan, davlat tomonidan atrof-muhitni muhofaza qilish bo'yicha tadqiqotlar olib borilmoqda. Biroq, bu tadqiqotlardan olingan ma'lumotlar juda tarqoq. Geografik axborot tizimining dasturiy ta'minotini har biri o'ziga yuklatilgan vazifani bajarishga qodir bo'lgan quyi tizimlar to'plami deb hisoblash kerak. Turli xil muammolarni samarali echishga imkon beradigan dasturiy ta'minotning ishlashiga qarab, bir nechta quyi tizimlarni shartli ravishda ajratish mumkin:
Kirish quyi tizimlari. Bu ma'lumotni kiritish uchun dasturiy vositalar, bu sizga geografik axborot tizimining ma'lumotlar bazasini malakali va samarali ravishda yaratishga imkon beradi.
Ma'lumotni kiritish uchun ko'pincha maxsus dasturlardan foydalaniladi, ular ichiga kiritilgan vektorlashtirish uslubiga qarab vektorlashtiruvchi yoki vektorli muharrir deyiladi.
Vektorizatorlartizimni tanib olish va o'qitish asosida avtomatik yoki interaktiv (yarim avtomatik) vektorlashtirish funktsiyasiga ega. Bunday tizimlardan foydalanish kengaytirilgan chiziqlarni (izolinlarni) vektorlashtirish uchun qulaydir, bu erda tanib olish juda oson.
Keyinchalik murakkab xaritalarni vektorlashtirishda foydalaning vektor muharrirlari... Ushbu tizimlarda vektorlashtirish qo'lda digitizer yordamida yoki ekrandagi raster substratda amalga oshiriladi.Kirish quyi tizimlari, qoida tariqasida, proektorli transformatsiyalarning funktsiyalariga ega (koordinatali tizimlarning o'zgarishi va kartografik proektsiyalarning o'zgarishi), bu vektorlashtirishdan oldin vektorli va raster ma'lumotlarni bitta koordinatali maydonga va o'lchovga etkazish imkonini beradi.
Ikkinchi guruh geografik axborot tizimlari ma'lumotlarni tahlil qilish tizimlari... Ushbu tizimlar izlash va tahlil qilish funktsiyalarini, oddiy javoblardan tortib, so'rovlarga qadar, katta hajmdagi ma'lumotlar to'plamlarini murakkab statistik tahliliga qadar ta'minlaydi. Tahlilning quyi tizimi GISning "yuragi" dir. GIS tahlilida ma'lumotlar bazasida saqlanadigan ma'lumotlarni o'lchash, taqqoslash va tavsiflash uchun zamonaviy texnik vositalarning imkoniyatlaridan foydalaniladi. Zamonaviy kompyuterlarning qudratli imkoniyatlari xom ma'lumotlarga tezkor kirishni ta'minlaydi va ma'lumotlarni yanada tahlil qilish uchun to'plash va tasniflash imkonini beradi. Shu bilan birga, foydalanuvchi amaldagi axborot turlari va tahlil qilish usullari bilan cheklanmaydi.Qoida tariqasida ushbu guruh tizimlari ma'lumotlarni kiritish va chiqarish quyi tizimlari bilan ta'minlangan. Bunday holda, bunday tizimlar to'liq ishlaydigan sinfga tegishli.
Uchinchi tizim tizimlari quyidagilardan iborat tartib va \u200b\u200bchiqish tizimlari yoki tomoshabin deb ataladigan narsalar. Ushbu tizimlarning vazifasi axborot-ma'lumot to'plamlari kabi geoinformatsion paketlarni yaratish va qog'ozga chiqish xaritalarini joylashtirishdir. Kartografiyaning eng keng tarqalgan maqsadi ko'p foydalanuvchilar uchun xaritalarni, odatda cheklangan holda ishlab chiqarishdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
