1-Мавзу: Фаннинг мавзуи, максади ва вазифалари

8.3. Zaxiralarni boshqarishning zamonaviy usullari.

YUzlab, xatto minglab turdagi materiallar talab etadigan ishlab chiqarish sharoitlarida moddiy extiyojlarni rejalashtirish tizimini tashkil etish va undan foydalanishi amalda juda kiyin jarayondir, shu sababli moddiy-texnika ta’minoti bulimi yukori malakali mutaxassislardan iborat bulishi kerak va ulardan marketing, texnika, texnologiya, iqtisodiyot, normalashtirish, ishlab chiqarishni tashkil etish, prognoz kilish kabi kup sohalardagi bilimlar talab kilinadi.

Moddiy texnika ta’minoti bulimi tuzilishi quyidagicha bulishi mumkin:
-resurslar bilan ta’minotchilar marketingi byurosi;
-ishlab chiqarishni resurslar bilan ta’minlashni me’yorlashtirish va rejalashtirish byurosi;
-zaxiralarni boshqarish byurosi;
-ish joylarini resurslar bilan ta’minlash byurosi;
-resurslardan foydalanish samaradorligini boshqarish byurosi.
Korxonalarni resurslar bilan ta’minlashning shakllariga quyidagilar kiradi:
-tovar xom-ashyo birjalari orkali;
-bevosita alokalar;
-kim-oshdi savdolari, tenderlar;
-sponsorlik (xomiylik);
-uzida ishlab chiqarish va boshkalar.
Moddiy-texnika ta’minotining konkret shaklini korxona zarur resursning xususiyatlari, undan foydalanish davri, takliflar soni, resursning sifati va narxi kabi kator omillarga karab tanlaydi. Bunda ta’minotchilarning ishonchliligi va ularning mahsulotlarining raqobatbardoshliligi darajasini urganish zarur. Ta’minotilar bilan shartnoma tuzayotganda ularda mikdor va sifat kursatkichlarni, etkazib berishning anik shakli, muddati, javobgarlik va boshka talablarni aks ettirish zarurligini esda tutish lozim.
Jaxon tajribasida moddiy-texnika zaxiralarini boshqarishning yangi usullarini ishlab chikish va kullash ustida doimiy izlanishlar olib borilmokda. Xozirgi kunda ilgor usullardan kupgina YApon firmalarida kullanilayotgan “Anik muddatga” prinsipi bo’yicha ishlab chiqarishni tashkil etishdir. YAponiyada er maydonlari va kapitalni nisbatan kiymatligi YApon korxonalarini moddiy-texnika zaxiralarini minimallashtirishga undaydi. Shu sababli materiallar va butlovchi qism ishlab chiqarishga ular kerak bulgan muddatga keltirib beriladi.