1-mavzu. Falsafa uning predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli. Reja


Fan rivojlanishining asosiy bosqichlari



Download 0,52 Mb.
Pdf ko'rish
bet23/33
Sana21.04.2022
Hajmi0,52 Mb.
#570013
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   33
Bog'liq
1-Ma'ruza (1) (1)

Fan rivojlanishining asosiy bosqichlari. 
 1. Miloddan avvalgi I ming yillikdan XVI asrgacha 
bo’lgan davrni ilk fan 
davri. Bu davrda asrlar mobaynida avloddan-avlodga o’tib kelgan, hayot tajribasi 
va mehnat faoliyati jarayonida olingan amaliy bilimlar bilan bir qatorda juda 
umumiy va mavhum mushohadalarga asoslangan nazariyalar xususiyatiga ega 
bo’lgan tabiat haqidagi dastlabki falsafiy tasavvurlar (naturfalsafa) vujudga kela 
boshlagan. Ilmiy bilim kurtaklari naturfalsafa doirasida uning elementlari sifatida 
shakllangan. Matematik, astronomik, tibbiy va boshqa masalalarni yechishda 
foydalaniladigan ma’lumotlar, usullar va metodlar jamlanishi bilan falsafada 
tegishli bo’limlar vujudga kelgan va keyinchalik asta-sekin shakllanayotgan ayrim 
fanlar: matematika, astronomiya, tibbiyot va hokazolarga ajralib chiqgan.
Jumladan, Aristotelning falsafiy asarlarida fizika, zoologiya, embriologiya, 
mineralogiya, geografiya kabi fanlarning kurtaklariga duch kelish mumkin. 
Miloddan avvalgi III-II asrlarda falsafiy bilim tarkibida statistik mexanika, 
gidrostatika, geometrik optika (xususan, ko’zgular haqidagi alohida fan – «ka- 
toptrika») farqlanadi va nisbatan mustaqil ahamiyat kasb etadi. Markaziy Osiyo 
mutafakkirlari al-Xorazmiy matematika, al-Farg’oniy astranomiya, al-Beruniy 
meneralogiya va geografiya, Ibn Sino tibbiyot, Mirzo Ulug’bek astranomiya, 
Alisher Navoiy adabiyot ilmi rivojiga munosib hissa qo’shdi va ular ijodi 
mahsullari bugungi kunda ham o’z ahamiyatini yo’qotgani yo’q. Biroq bu fanlarda 
ayrim tasodifiy kuzatishlar va amaliyot ma’lumotlari umumlashtiriladi-yu, lekin 
eksperimental metodlar hali qo’llanilmaydi, aksariyat nazariy qoidalar esa asossiz 
va tekshirib bo’lmaydigan spekulyasiyalar mahsuli hisoblanadi. Ammo ko’rib 
chiqilayotgan davrda vujudga kelgan ilmiy fanlar bu davr mobaynida falsafiy bilim 
qismlari sifatida talqin qilinishda davom etgan.
Shu narsa diqqatga sazovorki, hatto XVII asr oxirida Nyuton o’zining fizika 
asoslarini yaratgan «Natural falsafaning matematik asoslari» deb nomlangan 
asarini e’lon qilgan. 
Shunday qilib, falsafadan alohida faoliyat sohasi sifatidagi fan hali mavjud 
bo’lmagan: u asosan falsafa doirasida, ilmiy bilimlarning boshqa manbai – hayot 
amaliyoti va hunarmandchilik san’ati bilan bir vaqtda va u bilan juda zaif aloqada 
rivojlangan.Xullas, bu davrda Qadimgi Yunonistonda “Platon akademiyasi”, 
Markaziy Osiyoda “Ma’mun akademiyasi” tashkil etilgan, ilmiy bilim rivojida 
muayyan yutuqlarga erishilgan bo’lsada, madaniyatning alohida shakli sifatida fan 
paydo bo’lishidan oldingi «embrional» davri hisoblanadi.


2. 

Download 0,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   33




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish