1-Mavzu Elektron biznes asoslari fanining predmeti va bilish usullari. Elektron bines tushunchasi, tarixi va istiqbollari

MMS, 
SMS
 marketing, 
IVR, JAVA
 
 
          
 
 
         
Matnli reklama
 - elektron pochta orqali hamda 
FTP 
 xabarnomalari asosida amalga oshiriladi. 
        
Gipermediyali  reklama
 
 oshiriladi. 
       Bannerlar
   
 
yoki xizmatini yoki 
JAVA 
 
reklamasi 
CLICK HERE
 
Qaysiki insonlar reflektiv ravishda ushbu bannerlarni tanlovini ongsiz ravishda tanlov amalga 
 
1.
 
Imidjli banner 
asosida kompaniya imidjini shakllantirib, uni mustahkamlash yotadi. Odatda unda 
savdo belgisi bund yoki logotip joylashtiriladi. Internet foydalanuvchilari ushbu bannerni 
 
2.
 
Tanlovli banner
 
c)
 
Passiv banner
 - 
 
d)
 
Aktiv banner 
- 
 
 
4)
 
Oddiy bannerlar
 
 
5)
 
Animatsion bannerlar 
 
6)
 
Interfaol bannerlar 
lar.
 
Bannerlarni joylashtirish 3 usulda amalga oshiriladi. 
1.
 
Banner Exchange Serves   
deb nomlangan (xizmatlar) almashish bannerlarni almashinuvini 
amalga oshirishi kerak.
 
2.
 
bannerlarni joylashtirish.
 
3.
 
Qidiruv tizimlari, kataloglar yoki
 
Web-
 
Banner reklamasining samaradorligini quyidagilar bilan belgilanadi. 
a)
 
CP-
 
b)
 
-
 
 
ushbu oynachalarni yozish mumkin. 
 
 
Internet  reklamalarini 
a  q
  nisbatan  myrakkab  va 
  bosqichli  jarayon.  Byning  ychyn 
reklama  beryvchi  eng  birinchi  navbatda, 
  veb-sahifasini  ishga  tyshirishi, 
a  reklamani 
tayyorlash va qaysi veb-sahifalarga joylashtirishni belgilashda qyyidagilarga ahamiyat berishi lozim: 

---

 
 
 
1. Veb-sahifaning ommabopligi; 
2. reklama bannerining 
amlari va joylashgan 
; 
3. reklama bannerining dizayni; 
4. narxlash modellari. 
1. Veb-sahifaning  ommabopligi. Reklama  beryvchi mavjyd mahalliy va horijiy veb-sahifalar, 
ylarga  myrojaat  etyvchilar  soni,  qaysi  yosh  va  qiziqishdagi  foydalanyvchilarga 
allanganligi 
haqidagi batafsil 
otlarga ega 
 lozim. 
Hozirgi kynda dynyoda deyarli barcha tyrdagi firma va kompaniyalar 
 veb-sahifalariga ega 
a  intila.  Mahalliy  korxona  va  tashkilotlar  ham  by  jarayondan  chetda  tyrmayapti.  Masalan, 
ekiston  aloqa  va  axborotlashtirish  agentligining  2010  yil,  sentyabr  natijalariga 
a,  bygyngi 
kynga kelib, .uz zonasida 
hatga olingan domenlar soni 9,5 mingga yaqin. Barcha milliy saytlarga 
myrojaatlar  natijalarini 
www.uz
  va  uzreyting.uz  sahifalaridan  olish  mymkin.  Undagi 
otlarga 
a  tashrif  buyuryvchilarning  soniga 
a  by 
hatda  qyyidagi  veb-sahifalar  etakchilik 
qilmoqdalar. 
4-jadval.  Mahalliy domenlarning tarmoq manzillari va  veb-sahifaga myrojaatlar soni 
. 
 
 Bynda xostlar   foydalanyvchi kompyuterlarining tarmoq manzillari, xitlar esa   veb-sahifaga 
myrojaatlar sonini anglatadi. 
By 
otlar yordamida reklama beryvchi 
 ychyn zaryr 
an veb   sahifalarni ajratib 
olish imkoniga ega 
adi. 
3.
 
Reklama  bannerining 
amlari  va  joylashgan 
.  Har  bir  veb-sahifa 
ga  xos 
dizaynga ega. Shyning ychyn ham ylarning ba'zilaridagi reklama ychyn ajratilgan 
ar 
ikkinchisi  bilan  bir  xil  emas.  Ammo  barcha  asosiy  sahifalardagi  reklama  bannerlari 
maydonlarini shartli ravishda qyydagi ymymiy shablon yordamida tasvirlash mymkin.  
4.
 
Bunda  1-
-piksel);  2-markaziy  banner,  yning 
-pastki  chap  byrchakdagi  banner  120x600  yoki  160x600rx;  4-eng 
pastki banner 468x60rx; 5-
 
5.
 
Shyni  yodda 
 
6.
 
3.Reklama bannerining dizayni. Har bir ban
qilasiz. Demak, reklama banneri kishi etiborini tez torta oladigan, takrorlanmas, yndagi har 
  xizmatning  xysysiyatlarini  ochib  berishga  qaratilgan, 
foydalanilgan  barcha  ranglar  bir-
Adobe 
photoshop  yoki  Adobe  flesh  dastyrlaridan  foydalaniladi.  Adobe  flesh  dastyridan 
foydalanganda  bannerda  animatstiyalar  bilan  birga,  tasvirga  hamohang  mysiqalarni  ham 
joylashtirish  mymkin.  Lekin  foydalanilayotgan  har  bir  vosita  faylning  hajmi  ortishiga, 
keyinchalik esa sahifaning se
 
 
 

---

 
 
 
2-rasm. Reklama bannerining 
amlari va joylashgan 
 
 
5-jadval. Internet sahifalari ychyn reklama bannerlarini tayyorlash narxlari (Evro hisobida). 
 
Reklama  beryvchi  bannerlarni 
  tayyorlashi  yoki  reklama  agentliklariga  buyurtma  berishi 
ham mymkin. Hozirgi kynda ylarning 
acha narxlari 5-jadvalda aks ettirilgan. 
By  faqat  reklama  bannerini  tayyorlash  narxlari 
,  brend  va  logotiplarni  ishlab  chiqish, 
shiorlarni tanlash ynga kirmaydi.  
4.  Narxlash  modellari  -bannerlarni  joylashtirish  narxlari.  Internet  tarmo ida  reklamalar 
joylashtirishni narxlashning bir qancha modellari mavjyd: 
a)  belgilangan  oylik 
ov  asosida  joylashtirish      -  reklamalarni  joylashtirishning  eng  keng 
tarqalgan narxlash ysyli 
, by modelda namoyishlarning soni va ynga 
an myrojaatlar hisobga 

---

 
 
 
olinmaydi. 
  veb-sahifalar  reklama  beryvchining  bannerini 
arining  bir  yoki  bir  nechta 
sahifalariga  belgilangan  oylik 
ov  asosida  joylashtirishga  intiladilar.  By  narx  sahifaning 
ommabopligi, reklamaning joylashgan va egallagan 
 kabi bir qancha omillar asosida belgilanadi. 
6-jadval. Mahalliy domenlarda internet bannerlarining belgilangan oylik 
ov asosida joylashtirish 
narxlari (Evro hisobida, 2-rasmdagi reklama 
ari qavsda 
atilgan). 
 
  
b)  Mingta  namoyishlari  ychyn 
ov  asosida  joylashtirish  CPM  -  yana  bir  keng  tarqalgan 
narxlash  modellaridan  biri 
,  by  reklamaning  mingta  namoyshlari  ychyn 
ovdir.  By  modelda 
ov maxsys hisoblagich programma hisoblab boradigan namoyishlar soniga qarab amalga oshiriladi. 
Foydalanyvchining brayzeri bannerni yuklagan, ammo foydalanyvchining 
 yni 
agan hollarda 
ham sistema namoyish amalga oshirildi deb hisoblaydi. By kabi hollar banner sahifaning qyyi qismida 
joylashganda  foydalanyvchi  sahifani  ochib,  ammo  oxirigacha  pastga  tyshmaganda  yoki  sahifa 
yuqorisidagi banner sekin ochilib foydalanyvchi yni kytib 
asdan pastdagi m
otlarga 
or 
berganda,  yoki brayzerdan bannerlarni 
aydigan qilib 
atib q
an holatlarda 
 berishi 
mymkin 
, ylarni inobatga olish lozim. 
a veb-sahifalard
Reklama na sayt
tygmasi mavjyd 
, yning yordamida narxlar 
va  bannerlarga  q
an  talablar  haqidagi 
otni  olish  mymkin.  Qyyida  eng  ommabop  deb 
hisoblangan  ba   veb-sahifalarga  bannerlarni  100  000  namoyishlar  soni  bilan  joylashtirish  narxlari 
keltirilgan.  
7-jadval. Mahalliy domenlarda internet bannerlarining 100 000 ta namoyishlar soni ychyn 
joylashtirish narxlari (Evro hisobida) 
 
 
Ba
ahifalarga  reklama  bannerlarini  faqat  33  000  ta  namoyshlar  soni  bilan  joylashtirish 
mymkin. Bynda ychta banner navbat bilan almashinib tyradi.  
By bosqichlarni amalga oshirganda
 reklama beryvchi 
 
arini bir vaqtning 
a 
bir yoki bir nechta veb-sahifalarga joylashtirishi mymkin 
adi.  
Elektron  pochta  orkali  reklama  -  elektron  pochta  orqali  hamda  FTP   xabarnomalari  asosida 
amalga oshiriladi.  

---

 
 
 
Internetda  suralmagan  reklama 
  elektron  pochta  orqali  yuborish,   
  reklama 
xarakteridagi  istalmas  va  buyurtma  berilmagan  xabarlarning  aniq  manzil 
  holda    yoki 
ommaviy yuborilishi spam deb yuritiladi. Bunday  xabarlarni yuboruvchilar spamerlar deb ataladi.  
Foydalanuvchilarning spamerlarni  yaxshi kurmaslik sababi ikkita: vaqt va pul, 
 keraksiz 
pochtani ukishga sarflangan vaqt va Internet hamda bu pochtaga kirish uchun provayderga 
 
mablag hisoblanadi.  
Spam Internetda kattik takiklangan. U bilan kurashishning yoyilgan va sinalgan usuli spamerga 
xizmat 
 provayder 
 xat yullashdan iboratdir. 
Korxonalar elektron pochta orkali reklamni amalga oshirishda 2 ta muxim Opt-in va Opt-out 
strategiyani  q
.    Opt-in  da  korxona 
  veb  sahifasiga 
  uchun  yanada 
 
  etkazish  uchun  elektron  pochta  manzilini 
. 
chi 
  xoxish 
istagiga kura pochta manzilini kiritib, 
 tanlagan soha 
 elektron pochta manziliga elektron 
junatmalar( rass lki)ni kabul kila boshlaydi. 
Opt-out  esa 
  xattoki  kabul  kilgan  birinchi  elektron  junatmaning 
  bu 
junatamlarni  tuxtatib  ularni  kabul  kilmasligi  mumkinligidir.  Bunda  xabarning  oxiriga  junatmalardan 
voz kechish katori tanlanish lozim. 
  
Mobil  marketing
  vositalari  orkali  reklama  elektron  biznesda  tarakkiy  etib  boruvchi  reklama 
sanaladi.  Uning  rivoji  telekommunikastion  tizimlar  rivoji  Bilan  belgilanadi.  Bugungi  kunda  mobil 
marketing vositalari orkali reklamaning quyidagi 
 rivojlanmokda: 
1. 
SMS  marketing
mobil  marketingining  keng  tarqalgan 
 
,  abonentlar  va 
reklama qilyvchilar ychyn jyda keng qylayliklar yaratilgan.  
2. 
IVR (ovozli xizmatlar)
  by texnologiya, qaysikim endigina bizning davlatga kirib kelmoqda.   
3. 
MMS
  by  texnologiya  orkali  nafakat  matn,  balki  tasvir  va  ovoz  xabarlarini  yuborish 
imkoniyati paydo buladi.   
4.  
WAP reklama
  - foydalanuvchi mobil telefoni orkali Internet sahifalarini va reklamani kura 
olishi.   
5. 
Mobil  kontent
    mobil  telefon  bezatilishi  ychyn  rasmlar,  mysiqalar,  logotiplar,  mavzylar, 
slaydshoylar  va  hokazo.  Shyningdek  mobil  kontent  brendli 
  mymkin, 
  firmaning 
brendlarni tashkil qilishi mymkin.  
6. 
Java 
ar
  mobil telefon uchun kompaniya tovar  yoki xizmatini, brendini turli uyinlar 
orkali reklama qilish sanaladi.   
 Hozirgi  kunda  mobil  marketing  vositalari  orkali  reklama  turli  xil  uyinlar,  viktorinalar,  savol 
javoblar, konkurslar, oboz berishlarda juda keng va 
  namoyon 
qda.  
Is
  uchun  On-layn tizimi  qulayroq,  chunki 
  talabiga 
q  javob 
beradigan  tovarni  topish  oson,  narxlarni  taqqoslash  oson  sanaladi.  Ayniqsa  bu  bir  turdagi  tovarlar 
kompakt disklar, kitoblar, dastur 
 kabilarga nisbatan samaralidir. 
Faraz qilaylik, siz shu 
 bilan musiqiy kompakt disklar olmoqchisiz. Buning uchun  2 ta usul 
bor. Brinchisida siz standart qidirish dasturlari, masalan Yahoo  yoki  Google  dan foydalanib nimani 
izlashingizga bogliq ravishda  xarakat qilib veb-saytlarning katta xajmdagi 
ini olasiz va ularga 
kirib  ularning  xar  biriga  q
  yozib 
  tanlagan  disk  narxini  topasiz.  Bu  jarayon 
 
vaqt  oladi  va  xaqiqatdan  ozgina  veb-saytlardan  foydalana  olasiz.  Biroq  bu  magazinlarga  qungiroq 
qilish yoki borishga nisbatan baribir  yaxshiroq. Bunda  on-layn real tejam beradi. Biroq,  yana xam 
samaralirok vaziyat 
-
tizimi sanaladi. . Bunda siz  musiqiy kompakt disklar kategoriyasini 
tanlaysiz, nomi yoki turini tanlaysiz va 
-
barcha saytlarni qarab chiqadi; narxini s
 va 
narxi  eng  past 
  tovar  xaqida  axborot  beradi  (yoki  eng  past  narxlardan  boshlab  tuzilangan 
 beradi ).  
Agar siz eng past narxda kompakt disk sotib olmoqchi 
 magazinlarni axtarib chiqsangiz 
juda 
 vaqt sarflar edingiz. 
 vaqtning sarflanishi xaridingizni ancha qimmatlashtirib q
 edi. 
-bot  orqali qidirish  esa deyarli vaqt olmaydi. Shuning uchun  bu tizim  on-layn rejimida sotib 
olayotgan xaridorlar orasida juda ommalashgan.  
tizimi mijozlarni jalb etish va ishlab turishga doir bir qator texnologiyalarni taklif 
etadi.  Bunda  elektron  servis  muhim  rol 
.  Elektron  savdo    xaridorlarga  tovarlarni  internet 
orqali xarid qilish va haq 
 imkon beradi.  

---

 
 
 
Bertran  tahlilida  xaridorlar  doimo  narxlar  past 
  murojaat  qiladilar  deb 
faraz  qilinadi.  Lekin  bunday  qilish  uchun  ular  bunday  sotuvchilarni  topishlari  kerak  haqiqatda 
narxlarni taqqoslab tahlil qilish 
 vaqt va kuchni olishi mumkin. 
Waldo  ga 
  dasturlar  esa 
  portretini  yaratishda  yangi  yondoshuvni 
aniq demografik yaxlitlashni qullamoqda.  
 
  portreti demografik 
 shu mamalakat aholisi xaqidagi 
 assosida 
tuziladi. Bunday klassifikastiya asosida foydalanuvchi xaqida umulashtirilgan xulosa qilish mumkin.