1-мавзу. Дастурий таъминот сифатини таъминлаш тушунчаси

Функционаллик
Кўчириш имкониятининг мавжудлиги		Ишончлилик
	Дастурий таъминот сифати
Кузатиб бориш қулайлиги		Фойдаланиш қулайлиги
	Эффективлик

ISO 9126 стандарти нуқтаи назарини қуйидагилар ҳисобга олади:

• 
  ишлаб чиқувчилар – ички дастурий таъминот сифати;
  
• 
  дастурий таъминот бўйича кўрсатмалар ва тасдиқлашлар - ташқи дастурий таъминот сифати;
  
• 
  асосий фойдаланувчилар – фойдаланишдаги дастурий таъминот сифати.
  

Дастурий таъминот сифатининг таркиби қуйидагилар киради:

• 
  6 факторлар;
  
• 
  27 атрибутлар – атрибутларни миқдорий баҳолаш учун;
  

– факторлар метрикасини ёки кўрсаткичларни сифатли баҳолаш учун.
ГОСТ Р ISO/МЭК 9126
Функционаллик
Функционаллик - дастурий таъминотнинг маълум шароитларда фойдаланувчиларга керак бўлган масалаларни ҳал қилиш қобилияти.
Функционал мувофиқлик – керакли вазифалар тўпламини ҳал қилиш қобилияти.
Aниқлик – керакли натижаларни бериш қобилияти.
Ўзаро ишлаш қобилияти, мослик – керакли бошқа тизимлар билан ўзаро алоқада бўлиш қобилияти.
Стандартлар ва қоидаларга мувофиқлиги – дастурий таъминотнинг амалдаги стандартларга, қонун ҳужжатларига ва бошқа норматив ҳужжатларга мувофиқлиги.
Хавфсизлик - маълумотларга, алоқа воситаларига ва бошқаларга рухсациз ва рухсациз киришни олдини олиш қобилияти.
Ишончлилик
Ишончлилик – дастурий таъминотнинг белгиланган шартларда ўз вазифаларини бажара олиш қобилияти.
Етуклик – бу дастурий таъминот хатоларидан келиб чиққан муҳим носозлик даражасининг ўзаро алоқаси.
Носозликларга бардошлик – ички ва ташқи носозликлар ҳолатида ишлашнинг маълум даражасини сақлаб туриш қобилияти.
Қайта тикланиш қобилияти – носозликликдан сўнг, маълумотлар яхлитлигини ва ишлашнинг маълум даражасини тиклаш қобилияти.
Ишончлилик стандартларига мувофиқлиги.
Кузатиб бориш учун қулайлик
Таъминотнинг қулайлиги – дастурларни техник хизмат кўрсатиш билан боғлиқ барча турдаги тадбирларни амалга оширишнинг қулайлиги
Таҳлил қилишнинг қулайлиги – хатолар, нуқсонлар ва камчиликларни таҳлил қилишнинг қулайлиги, шунингдек ўзгаришларнинг зарурлигини ва бу ўзгаришлар натижасида юзага келиши мумкин бўлган оқибатларини таҳлил қилишнинг қулайлиги
Текширувнинг қулайлиги – бу киритилган ўзгаришлар керакли натижаларга олиб келганлигини, тестлаш ва текширишнинг бошқа турларига сарф қилинган мехнат харажатларига қарама-қарши кўрсаткичидир.
Ўзгаришларни киритиш қулайлиги – керакли ўзгаришларни амалга ошириш учун меҳнат харажатларига қарама-қарши бўлган кўрсаткичдир.
Самарадорлик
Самарадорлик (маҳсулдорлик) – берилган шароитларда дастурий таъминотнинг ажратилган ресурсларга нисбатан керакли кўрсаткичларни таъминлаш хусусиятидир.
Вақт самарадорлиги – дастурий таъминотнинг белгиланган вақт ичида маълум вазифаларни ҳал қилиш қобилияти.
Ресурслардан фойдаланиш самарадорлиги – маълум турдаги ресурсларнинг белгиланган ҳажмларидан фойдаланган ҳолда зарурий вазифаларни ҳал қилиш қобилияти (ресурс имкониятлари)
Ишлаш стандартларига мувофиқлиги
Фойдаланиш қулайлиги.
Фойдаланиш қулайлиги – дастурий таъминотни ўрганиш ва ишлатиш учун қулай бўлиши қобилияти.
Тушуниш – бу фойдаланувчиларнинг дастурий таъминотнинг асосий тушунчаларини тушунишга ва улардан ўз масалаларини ҳал қилишда қандай фойдаланишни тушунишга сарф қиладиган кучларининг қарама-қарши кўрсаткичидир.
Ўрганиш қулайлиги – бу фойдаланувчиларнинг дастурий таъминотдан қандай фойдаланишни ўрганишга сарфлаган кучларининг қарама-қарши кўрсаткичидир.
Ишнинг қулайлиги – бу дастурий таъминот ёрдамида фойдаланувчилар томонидан вазифаларни ҳал қилиш учун сарифланадиган мехнат сиғимига қарама-қарши бўлган кўрсаткич.
Жозибадорлик – дастурий таъминотнинг фойдаланувчилар учун жозибали бўлиш қобилияти.
Фойдаланиш қулайлиги стандартларига мувофиқлиги.
Кўчириш имкониятининг мавжудлиги.
Кўчириб ўтиш (мобилликлик) – дастурий таъминотни бир муҳитдан иккинчисига ўтказишда ишлашни давом эттириш қобилияти (аппарат, дастурий таъминот муҳити).
Мослашувчанлик – дастурий таъминотнинг ҳар хил муҳитга махсус ҳаракатларсиз мослашиш қобилияти.
Ўрнатиш қулайлиги – дастурий таъминотни маълум бир муҳитга ўрнатилиши ёки жойлаштирилиши қобилияти.
Биргаликда бўлиши – дастурий таъминотнинг бошқа дастурлар билан умумий муҳитда биргаликда бўлиши қобилияти, улар билан умумий ресурслардан биргадикда фойдаланиши.
Бошқа дастурий таъминотни ушбу дастурий таъминот билан алмаштириш қулайлиги – маълум бир хил масалаларни ҳал қилиш учун ушбу дастурий таъминотни бошқа дастурий таъминот тизимлари ўрнига ишлатиш қобилияти кўчириб ўтиш стандартларига мувофиқлиги.
Кўриб чиқилган асосий саволлар.
Функционаллик.
Функционал мувофиқлиги – дастурни функционал спецификацияга мувофиқлигини текшириш.
Хавфсизлик - хавфсизликни заиф томонлари учун дастурни текшириш.
Ишончлилик.
Функционал бўлмаган хатолар – дастурлаш тили қоидаларини бузиш, кутубхона функциялари ва учинчи томон компонентларидан фойдаланиш ва бошқалар.
Самарадорлик.
Самарадирликни баҳолаш.
Кузатиб бориш учун қулайлик.
Таҳлил қилиш қулайлиги.
Текшириш қулайлиги.
Сифатнинг етарли эмаслиги сабаблари.
Функционаллик.
Функционал хатолар – фойдаланувчилар талабларига, функционал хусусиятларга ва бошқаларга мос келмаслик.

Ишончлилик.

Функционал бўлмаган хатолар – дастурлаш тили қоидаларини бузиш, кутубхона функцияларини ва учинчи томон компонентларидан фойдаланиш ва бошқалар.
Самарадорлик.
Керакли миқдордаги ресурсларни таҳлил қилишдаги хатолар, одатда, фақат маълум вазиятларда пайдо бўлади.
Сифатни таъминлаш масалалари.
Сифат таъминлаш.
Дастур сифатини ўлчаш (баҳолаш).
Сифатни яхшилаш усулларини қўллаш.
Сифатида ошириш.
Дастурдаги хатолар ва қониқарсиз жойларни аниқлаш.
Хатоликлар тузатиш ва дастурдаги бошқа ўзгаришлар.
Сифатни баҳолаш зарурати.
Жорий жараённи кузатиш.
Сифатни яхшилашнинг самарадорлигини баҳолаш.
Сифатни яхшилашнинг энг самарали усулларини танлаш.
Сифатни ўлчаш ва яхшилаш учун асос – дастурий таъминотни таҳлил қилишдир.
Дастурий таъминотни таҳлил қилиш усуллари

Қўлда бажариш усуллари.

Шахсий текширувлар.
Аудит текшируви.
Жуфт дастурлаш.
Қўлда верификация.
Динамик усуллар.
Динамик усуллар дастурни бажариш натижаларидан фойдаланади.
Тестлаш.
Модулли.
Тизимли.
Юклаш.
Мониторинг.
Профилни яратиш.
Бажарилиш изларини таҳлил қилиш.
Статик усуллар.
Статик усуллар дастурий таъминотни лойиҳалаш жараёнида олинган турли хил натижалар (талаблар, спецификациялар, дастурнинг бошланғич коди) дан фойдаланади.
Формал верификация усуллари.
Дедуктив текшириш.
Моделларни текшириш асосида верификация.
Манба кодини статик таҳлил қилиш.
Гибрид усуллар.
Гибрид усуллар бир неча хил усуллардан фойдаланади.
Статик таҳлил асосида тестлар яратиш.
Моделни тасдиқлашнинг формал усуллари қўлланиладиган моделларни автоматик ишлаб чиқариш учун статик таҳлил.
Моделни текшириш техникаси ёрдамида статик таҳлил натижаларини такомиллаштириш.
Натижаларнинг аниқлигини ошириш учун статик таҳлил ва тестлаш натижаларини бирлаштириш.
Сифатни яхшилаш усуллари.
Ишончлилигини ошириш усуллари.
Динамик – тестлашга асосланган, ижро изларини таҳлил қилиш ва бошқалар.
Статик – статик таҳлил ва верификацияга асосланган.
Функционалликни яхшилаш усуллари.
Динамик – тестлашга асосланган, ижро изларини таҳлил қилиш ва бошқалар.
Статик – формал верификация усулларига асосланган.
Сифатни баҳолаш усуллари.
Ишончлилигини баҳолаш усуллари.
Динамик – прогнозли моделларга асосланган.
Статик – мураккаблик метрикалар ва дефектларни аниқлашга асосланган.
Aрхитектурали – дастурий таъминот архитектурасини ва индивидуал компонентларнинг ишончлилигини таҳлил қилишга асосланган.
Функционалликни баҳолаш усуллари.
Динамик – тестлашга асосланган дастурлар.
Статик – формал верификация усулларига асосланган.
Самарадорликни баҳолаш усуллари.
Динамик – профиллаштиришга асосланган.
Статик – мумкин бўлган ижро йўлларини таҳлил қилишга асосланган.