1-мавзу: Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида тушунча Мавзу бўйича кўриладиган масалалар

АКТИВ	СУММА	ПАССИВ
СУММА
Узоқ муддатли активлар		Ўз маблағларининг манбалари
Асосий воситалар		Устав капитали
Номоддий активлар		Тақсимланмаган фойда
Узок муддатли инвестициялар		Захиралар
Жами узоқ муддатли активлар		Жами капитал
Жорий активлар		Узоқ муддатли мажбуриятлар
Хом ашё ва материаллар		Узоқ муддатли банк кредитлари
Пул маблағлари		Жами узоқ муддатли мажбуриятлар
Товарлар		Жорий мажбуриятлар
Дебиторлик қарзлари		Бюджет олдида солиқлардан қарздорлик
Келгуси давр харажатлари		Ходимлар олдида иш ҳақидан қарздорлик
Тугалланмаган ишлаб чиқариш		Жами жорий мажбуриятлар
Жами жорий активлар		Жами мажбуриятлар
БАЛАНС		БАЛАНС

Корхона ва ташкилотларда хўжалик фаолиятини бошқариш бевосита маблағларнинг ҳолатига, улардан фойдаланиш даражасига, маблағларнинг айланиш тезлигига боғлиқдир. Балансни иқтисодий жиҳатдан олганда хўжалик маблағларини жойланиши ва ташкил топиш манбалари бўйича бир-бирига тенглиги деб айтиш мақсадга мувофиқдир.
Маблағлар ҳолатидаги ўзгаришлар уларнинг турлари бўйича бухгалтерия ҳисоби счётларида ўз ифодасини топади ва ҳар ойнинг охирида ҳар бир маблағнинг ой давомидаги ўзгариши, ой охирига бўлган қолдиғи ҳисоб-китоб қилинади. Демак, бухгалтерия ҳисоби счётлари маблағ турлари бўйича мулк эгасига етарли маълумотларни беради. Лекин бу маълумотларда маблағларнинг жойланиши уларни моддий жавобгар шахслар бўйича тақсимланганлигини кўрсатиб беради, аммо уларнинг қайси маблағлар ҳисобига ташкил қилиниши ҳам мулкдор учун зарурдир.
Корхона ва ташкилотлар мулкчилик шаклидан қатъий назар тегишли фаолият кўрсатиш жараёнида хом-ашё бир турдан иккинчи бир турга айланади. Бухгалтерия ҳисобида ҳар бир маблағнинг ҳаракати турлари бўйича ҳисоб-китоб қилинади ва ҳисобот даври охирига маблағлар ҳолати бўйича тўлиқ маълумотни олиш имкониятини беради.

3. 
   Бухгалтерия баланси, унинг турлари ва ахамияти
   

Бухгалтерия ҳисобида ифода қилинган маблағлар ҳаракати бўйича маблағларнинг жойланиши ва ташкил топиш манбалари бўйича маълумотларни умумлаштириш мақсадида баланс тузилади.
Баланс ёрдамида корхона ва ташкилотларнинг ўзига тааллуқли маблағлари, қарзга олинган маблағлари, вақтинчалик фойдаланишга олинган маблағлари тўғрисида аниқ маълумотга эга бўлиш мумкин, иккинчидан маблағлар ҳолатини назорат қилиш имкониятини берса, учинчидан маблағ турларини ўрганиш учун асос ҳисобланади.
Корхона ва ташкилот маблағларининг жойланиши ва ташкил топиш манбаларини ўрганишда баланс алоҳида ахамиятлидир. Бухгалтерия баланси ёрдамида корхона ва ташкилотларнинг хўжалик фаолиятини, иқтисодий ҳолатини баҳолаш имконияти яратилади.
Бухгалтерия балансини тузиш, унда иқтисодий маълумотларни умумлаштириш тартиби Ўзбекистон Республикаси Молия Вазирлиги томонидан белгиланади ва тартибга солинади. Бухгалтерия балансида корхона ва ташкилотларнинг маблағлари жойланиши ва ташкил топиш манбалари бўйича тартибга солинади.
Бухгалтерия баланси ёрдамида корхона маблағларининг жойланиши ва уларининг ташкил топиш манбаларининг бир-бирига тенглиги таъминланади, яъни баланс суммаси актив ва пассив томонлари бўйича ҳисоб-китоб қилинади.
Ўзбекистон Республикаси Молия вазирининг 2002 йил 27 декабр №140 сонли буйруғига биноан (АВ 24.01.2003 йил №1209) мулкчилик шаклидан қатъий назар тадбиркорлик фаолиятини олиб бораётган барча юридик шахслар (банк, суғурта ва бюджет ташкилотларидан ташқари) ягона шаклдаги бухгалтерия балансини тузадилар.