1 Мавзу: «Бозор инфратузилмаси иктисодиёти» фанининг предмети ва вазифалари

1- jadval O„zbkiston Respublikasida 2010-2011 yillar mobaynida xizmat ko„rsatish sohasidagi

tarkibiy o„zgarishlar

№		2011 yil			2010 yil
	Xizmat turlari	mlrd.so„m.	O„sish	Tarkibi		mlrd.so„m.	O„sish	Tarkibi
			foiz	(foiz)			foiz	(foiz)
	Xizmatlar, jami	41083,3	113,2	100,00		32749,8	115,1	100,00

	Jumladan:
1.	Savdo xizmatlari	8607,5	118,6	20,95	6134,4	120,9	18,73
2.	Transport xizmatlari	12350,2	104,1	30,06	10547	113	32,20
3.	Aloqa va axborotlashtirish xizmatlari	2630	139,9	6,40	2062,5	128,7	6,30
4.	Moliya-bank xizmatlari	3507,5	118,6	8,54	2753,8	119,4	8,41
5.	Turistik-ekskursiya xizmatlari	64,1	127,3	0,16	44,7	115,3	0,14
6.	Mehmonxona xizmatlari	112,4	106,5	0,27	97,5	107,8	0,30
7.	Kommunal xizmatlar	4780,5	99,9	11,64	3852,1	99	11,76
8.	Maishiy xizmatlar	534,5	120,9	1,30	561,4	122,8	1,71
9.	Avtomobillarni ta‘mirlash xizmatlari	367,8	118,9	0,90	314,2	124,6	0,96
10.	Boshqalar	8128,9	118,5	19,79	6382,2	116,6	19,49

Umumiy ovqatlanish korxonasi — ma‘lum turdagi korxona xizmatining o‗ziga xos belgilarining mujassamlanishi, mijozlarga ko‗rsatilgan xizmat sifatining darajasi va sharoiti bilan ifodalanadi.

Umumiy ovqatlanish korxonalarining beshta turi mavjud: restoran, bar, kafe, oshxona, tamaddixona (yaxna ovqatlar). Umumiy ovqatlanish korxonalari ichida restoran, kafe, bar asosiy o‗rinni egallaydi. Bular aholining hordiq chiqarishini tashkil qilishda muhim ahamiyatga ega. Bu maskanlarda odamlar fakat ovqatlanish uchunemas, balki yubileylarni nishonlash, o‗z hayotidagi muhim voqealarni, jamoa a‘zolarining quvonchiga sherik bo‗lish, to‗y-tantanalarini o‗tkazish, mehmon kuzatish, tez va maroqli ovqatlanish uchun hamma sharoitlarni yaratish zarur.

Umumiy ovqatlanish va savdo xizmatlari darajasining 2010 yilda 115,7 foizga o‗sishi, chakana savdo aylanmasining 114,7 foizga o‗sishiga, do‗konlarning, ayniqsa qishloq joylardagi va aholi punktidan uzoqda joylashgan do‗konlarning mahsulotlar bilan ta‘minlanishiga, shuningdek, yangi savdo infratuzilmasining tashkil etilishiga olib keldi.

Tahlil etilayotgan joriy yilda 3584 ta chakana savdo korxonasi tashkil etildi, 821 ta bashorat qilingan edi. Jumladan, 2062 ta korxona qishloq joylarda tashkil etildi (bashorat bo‗yicha 579 ta). 2010 yilda 689 ta umumiy ovqatlanish korxonasi tashkil etildi, shundan 497 tasi qishloq joylarda tashkil etildi, 302 tasi esa bashorat qilingan edi.

2011 yilda esa umumiy ovqatlanish va savdo xizmatlari 18,6 foizga o‗sdi va 8607,5 milliard so‗mni tashkil etdi. Toshkent shahri va Toshkent viloyatidan tashqari yurtimizning barcha mintaqalari bo‗yicha o‗sish su‘ratlari o‗rtacha respublika darajasidan yuqori ko‗rsatkichni tashkil etdi. CHakana tovar aylanmasi 16,8 foizga o‗sdi va 28,3 trillion so‗mni tashkil qildi. Umumiy sotuv hajmi bo‗yicha do‗konlar ulushi 41 foizni tashkil etdi, ulgurji tovar aylanmasining o‗sish su‘rati 112,4 foizni tashkil etgan holda, chakana savdoga 11037,8 milliard so‗mlik tovarlar yo‗naltirildi. Natijada bozorning 36 foiz mahsulotlari ulgurji savdo tarmoqlari orqali to‗ldirildi. Chakana tovar aylanmasi tizimida jiddiy o‗zgarishlar kuzatilmoqda va bu asosan mamlakatimiz maishiy xizmat mahsulotlari va yengil avtomobillari sotuvining yuqoriligi hisobidan iste‘moldan tashqari mahsulotlar ulushining o‗sishi amalga oshirilmoqda.

2. jadval 2007-2011 yillarda O„zbekiston mintaqalari bo„yicha savdo va umumiy ovqatlanish

xizmatlarini rivojlanish holati (solishtirma narxlarda)

O‘tgan yilga nisbatan foizda

№

Mintaqalar nomi

Xizmat hajmining o„sishi

2007 yil

2008 yil

2009 yil

2010 yil

2011 yil

reja

ama lda

reja

ama lda

reja

ama lda

reja

ama lda

reja

amal da

	O„zb. R.	116,2	132,5	117,8	126,8	119	121,8	121,5	116,9	117,5	118,6
	Shu jumladan:
1	Qoraq. Res.	118,4	130,8	118,6	124,6	118,8	119,1	121	117,5	119,0	125,8
2	Andijon viloyati	113,8	132	114,5	120	115,5	116,2	118	113	114,0	119,9
3	Buxoro viloyati	117,8	159,4	118,2	123,5	118,8	119	121	113,5	117,0	117,0
4	Jizzax viloyati	114,6	130,6	115,5	108	118	115,5	120,2	125	114,0	124,9
5	Qashqadaryo viloyati	119,1	123	119,2	117,4	119,7	120,8	122	113,5	117,0	123,9
6	Navoiy viloyati	122	136,8	122,2	124,5	122,5	130,3	123	123	117,0	119,3
7	Namangan viloyati	122	124,5	125	126	125	125	132,2	121	116,0	122,8
8	Samarqand viloyati	112,9	139,1	113	145,2	113,2	122,2	115,4	121	116,0	122,6
9	Surxondaryo viloyati	120	128,8	121	131,4	121,5	113,5	122	117	118,0	122,2
10	Sirdaryo viloyati	112	134,9	115	127,6	118	120,9	120	119	119,0	123,6
11	Toshkent viloyati	116,5	144,6	116,8	131	117	128,8	119,2	108	115,0	116,9
12	Farg‗ona viloyati	111,6	128,8	120	120	125	124,9	127,1	130	116,0	120,8
13	Xorazm viloyati	119,4	126,9	124	122,6	125	125,4	127,6	114,5	116,0	123,3
14	Toshkent shahri	115,5	127,1	116	128,2	117	119,5	119	117	120,0	113,9

Servis va xizmat ko‗rsatish sohasini rivojlantirish dasturini bajarish jarayonida respublika, viloyat va viloyatlararo ixtisoslashtirilgan ulgurji-savdo bazalarini tashkil etish bo‗yicha amaliy tadbirlar amalga oshirildi, ularning faoliyati va xomashyo ta‘minoti yo‗lga qo‗yildi. Respublika ixtisoslashtirilgan ulgurji-savdo baza-kontorasiga mintaqaviy (viloyat, viloyatlararo va tumanlararo) bazalarni shaklantirishda va ularga yuklatilgan vazifalarni bajarishda yordam ko‗rsatildi.

So‗nggi yillarda turizm sanoati aksariyat mamlakatlarda muhim o‗rinlardan birini egallamoqda. Turizm sanoati ishlab chiqaradigan mahsulot — turistik mahsulot xizmatlar va tovarlarning ancha katta va rang-barang kompleksini o‗z ichiga oladi. Bu mahsulotlardan kishilar sayohat qilishda, shuningdek turizm doirasida dam olish, hordiq chiqarish, davolanish, o‗z bilim va kasbiy darajasini oshirishda foydalanishlari mumkin. Bunda turistik mahsulotning tarkibiy qismiga kiruvchi transport xizmatlari uning sifatiga sezilarli ta‘sir ko‗rsatadi.

Yo‗lovchilarni, shu jumladan,turistlarni tashish har xil transport turlarida, chunonchi, havo, yer usti, suv transportida amalga oshiriladi. Turistik tashuvlar uchun transport turlarining ommaviyligi yoki talab etilish darajasi mamlakatning jo‗g‗rofiy o‗rni va iqlim sharoitlariga, iqtisodiy rivojlanish darajasiga, milliy an‘analariga, odamlarning ijtimoiy holati va turmush darajasiga hamda boshqa omillarga bog‗liq bo‗ladi. Har bir transport turining o‗z ustun jihatlari va kamchiliklari mavjud bo‗lib, ular tarixiy rivojlanish, texnik, iqtisodiy va ekologik ko‗rsatkichlar bilan belgilanadi, ammo transport tizimlarining barcha turlari bir asosiy maqsadni — tashish xizmatlarini ko‗rsatishda sayohatchilarning ehtiyojlarini to‗laqonli

qondirishni ko‗zlaydi. SHundan kelib chiqib, turistlarga transport xizmatlari ko‗rsatishni turistlarni va ularning yuklarini bir joydan ikkinchi joyga mumkin qadar tez va qulay sharoitlarda tashish uchun mo‗ljallangan xizmatlar majmui deb ta‘riflash mumkin.

Jamiyatda fan-texnika taraqqiyoti odamlarni yer yuzining istalgan nuqtasiga tez eltib qo‗yishga qodir transport vositalari (ovozdan tez uchar samolyotlar, tezyurar poezdlar, avtomobillar, muzyorar va suvosti transportiva boshqalar) paydo bo‗lishiga, shuningdek, transport xizmatlari ko‗rsatish sohasiga yangi texnologiyalar joriy etilishiga olib keldi. Bu chiptalarni bronlashning global tizimlarida va chiptalar sotishning noan‘anaviy usullarida, yuk va yo‗lovchi tashuvchilarning charter dasturlari vujudga kelishi va rivojlanishida, turli axborot tizimlari ishlab chiqilishida, yo‗lovchi tashishning texnik va texnologik rejimlarini nazorat qilish elektron qurilmalaridan foydalanilishida, ularning xavfsizligi oshirilishida o‗z ifodasini topmoqda.

Mamlakatimizda transport xizmatlari rivojlanishini quyidagicha taxlil qilish mumkin. 2010 yilda transport xizmatlarining o‗sishi bashorat bo‗yicha 118,9 foiz belgilangan bo‗lsa, amalda 121,5 foizni tashkil etdi. Umuman olganda, 2010 yilda barcha mintaqalarda transport xizmatlarining xajmi o‗sishi ta‘minlandi. Transport xizmatlarining o‗sishi asosan transport infratuzilmasining kengayishi va yo‗lovchilarni tashish bo‗yicha yangi marshrutli yo‗nalishlar tashkil etilishida nomoyon bo‗ldi. Yo‗lovchilarni tashish bo‗yicha marshrutli yo‗nalishlarining soni rejaga nisbatan ancha yuqori ko‗rsatkichga ega. 2011 yilning 1 yanvar holatiga ko‗ra,mamlakatimizda yo‗lovchilarni tashish bo‗yicha 3721 ta marshrut faoliyat ko‗rsatmoqda (bashorat-3687 ta marshrut). Shahar ichidagi marshrutlar 2140 (bashorat 2053 ta) tani yoki yurtimizdagi umumiy marshrutlar sonining 57,7 foizini tashkil etdi. Viloyatlar ichidagi shaharlararo yo‗lovchi tashish marshrutlari 351 tani tashkil etdi, bu esa rejaga to‗la mos keladi.

2.