1-mavzu: boshqaruv psixologiyasi fanining predmeti, maqsadi va vazifalari reja

Faoliyat  –  orqali  kishi  bilan  uni  qurshab  turgan  olam  o‘rtasida  real 

bog‘lanish  hosil  qilinadi.  Odam  faoliyati  orqali  boshqa  kishilarga,  narsalarga, 

tabiatga  ta‘sir  ko‘rsatadi  va  shu  yo‘l  bilan  odamlarning,  narsalarning,  tabiat  va 

jamiyatning haqiqiy, ob‘ektiv xususiyatlarini bilib oladi. Uning qarshisida narsalar 

ob‘ektlar sifatida, odamlar esa shaxs sifatida gavdalanadi.  

Talab  va  taklif  orqali  bozor  mexanizmini  o‗rganish,  ularning  grafiklarini 

tahlil  qilishdan  boshlandi.  Ma‘lumki,  davlatning  aralashuvisiz,  talab  va  taklif 

muvozanat holatga keladi va unga asosan tovarning bozor narxi o‗rnatiladi hamda 

muvozanatni  ta‘minlaydigan  mahsulotning  umumiy  hajmi  o‗rnatiladi.  Lekin, 

qanday qilib, narx va mahsulot hajmi talab va taklifning ba‘zi bir harakteristikalari 

bilan bog‗langan?  

Qanday  qilib  ular  vaqt  bo‗yicha  o‗zgaradi  va  qanday  qilib  ularga  umumiy 

iqtisodiy faollik, ish haqi harajatlari ta‘sir qiladi?  

Nima  uchun  talab  va  taklif  bozorlar  (raqobatlashgan,  monopol,  oligopol  va 

boshqa) bo‗yicha farq qiladi?  

---

Nima uchun ba‘zi bir bozorlarda tovarlar tanqis va hokazo savollarga javob 

berish  uchun  talab  va  taklifning  diagrammasini  hamda  ulchovini  qarashdan 

boshlaymiz 

5

(3.3-rasmga qarang).  

3.3-rasm. 

                                                   

5.Campbell R. Mc Connell. Microeconomics. - Copyright 2015, Macmillan Publishing Company, a division of 

Macmillan, Inc.. –P.-35 

---

 

 

---

Inson,  uning  har  tomonlama  kamol  topishi  mehnat  jamolaridagi  roli  uning 

iqtisodiy  xulq  psixogigiyenasiga  amal  qilishi  natijasida  kengayib,  takomillashib 

boradi.  Bunday  rivojlanish  shaxsning  mehnat  jamoasi  oldidagi  ma‘suliyatini 

oshishligini ta‘minlashda va faoliyatini ratiblanishga olib keladi.  

Insonlarning  jamiyatdagi  farovonligi,  shaxs  manfaatlarini  ro‗yobga 

chiqarishning sharoitlarini va ta‘sirchan mexanizmlarini yaratish, eskirgan tafakkur 

va  ijtimoiy  xulq  -  atvor  andozalarini  o‗zgartirish  respublikada  amalga 

oshirilayotgan  islohotlarning  asosiy  maqsadi  va  harakatlantiruvchi  kuchidir. 

Xalqning boy intellektual merosi va umumbashariy predmetlar asosida, zamonaviy 

madaniyat, iqtisodiyot, fan, texnika va texnalogiyalarning yutuqlari asosida kadrlar 

tayyorlashning  mukammal  tizimini  shakllantirish  O‗zbekiston  taraqqiyotining 

muhim shartidir.  

Mehnat jamolaridagi iqtisodiy  xulq  psixogigiyenasi  shunday  shart -sharoitlar 

majmuni  o‘z  ichiga  oladiki,  ular  har bir  xodimni distresslarsiz me‘yorida faoliyat 

ko‘rsatishini ta‘minlashi kerak (3.4-rasmga qarang). 

3.4-rasm.

 

 

Normalar va sanksiyalar tizimiga mos tarzda shaxsning o‘z imkoniyatlari va 

iqtidori  darajasini  anglashi  o‘z  zimmasiga  haddan  ziyod  og‘ir  vazifalar  va 

mas‘uliyatlarni  olmasligi,  shaxsning  jamiyat,  oila  va  shaxslararo  munosabatlar 

tizimidagi  mavqeini  muvofiqlashtirish,  aqliy  va  jismoniy  imkoniyatlarga  e‘tibor 

berish xulq psixogigiyenasining muhim shartidir. 

Litvalik  psixofiziolog  K.Dineyka  odamlarning  o‘zaro  ta‘sir  va  birgalikdagi 

faoliyatlari  jarayonida  kelib  chiqadigan  ziddiyatlar  va  ularni  bartaraf  etish 

tamoyillarini quyidagicha ifodalaydi:  

1)asosiy narsadan ikkinchi darajali narsani ajrata olish; 

2)ichki ruhiy xotirjamlikni saqlay bilish; 

3)emosional yetuklik va barqarorlik; 

4)voqea-hodisalarga nisbatan ta‘sir me‘yorini bilish; 

5)har qanday muammolarga turlicha nuqtai nazar bilan yondasha olish; 

6)kutilmagan tasodifiy hodisalarni idrok etishga tayyorgarlik; 

7)ob‘yektiv baholay olish qobiliyatining borligi; 

8)kuzatuvchanlikning borligi; 

---

9)uzoqni ko‘ra bilish; 

10)o‘zgalarni tushunish qobiliyati; 

11)har qanday hodisa va natijadan ijobiy narsani ajrata olish. 

Bundan  tashqari,  muallif,  shaxslararo  munosabatlarini  to‘g‘ri  va  oqilona 

bo‘lishida  ―donolarcha  kulish‖,  ―chiroyli  fikrlar  sohibi  bo‘lish‖,  hayotga  falsafiy 

boqish,  unga  nisbatan  donolarcha  munosabatni  shakllantira  olishni  ham  xulq 

―kodeksi‖,  jumladan,  iqtisodiy  xulq  psixogigiyenasining  asosi  bo‘ladi,  deb 

ta‘kidlaydi.