1-mavzu: Birjalarning iqtisodiy mohiyati

Xulosalar
Tovar birjasi bozor iqtisodiyotining tashkiliy rasmiylashtirligan, klassik 
instituti, rasmiy narx kotirovkasi va standartlar bo'yicha bitimlar tuzish vaqti va 
doimiy joyiga ega bo'lgan, muntazam faoliyat ko'rsatadigan tovarlar ulgurji 
bozoridir.
Alohida tovar birjasi doimiy ish vaqti va joyiga ega bo'lgan, ma'lum bir tovar 
yoki tovarlar majmui bilan savdo qiladigan bozorni ifodalaydi.
Jahon amaliyotida tovar birjalari faoliyati asosan xomashyo va qishloq xo'jalik 
mahsulotlari oldi-sotdisi bilan cheklanadi. Qodaga ko'ra, birja tovarlari bu - 
xomashyo, mahsulot ishlab chiqarishning texnologik jarayoni boshlanishiga 
mansub. Shu sababli ular ko'p jihatdan chiqariladigan boshqa tovarlar narxini 
belgilab beradi. Klassik birja tovari – sifati va hajmi bo'yicha bir xillashtirilgan, 
qat'iy belgilangan, oson muayyanlashtirilgan, barqaror xususiyatlarga ega bo'lgan 
ommaviy mahsulot. U urfdan chiqib qolmasligi yoki ma'nafiu eskirmasligi lozim. 
Bu shuni anglatadiki, birja tovari birjaga etkazib berilmasligi mumkin. Xaridorga 
farqi yo'q bo'lishi lozim: sotuvchi kim, tovar qaysi partiyadan olingan. Eng mashhur 
birja tovarlari: neft va neft mahsulotlari, rangli va qimmatbaho metall, o'rmon, paxta, 
kauchuk, kofe, shakar, don. Bir xil tovar bir mamlakatda birja tovari bo'lishi, 
boshqasida bo'lmasligi mumkin.
Shuni e'tiborga olish kerakki, birja yuridik shaxs sifatida oldi-sotdi 
bitimining tomonlaridan biri sifatida ishtirok etmasdan, faqat bitimning amalga 
oshirilishi va birja savdosi qoidalariga rioya qilinishini ta'minlaydi.
Birja narx kotirovkasini amalga oshiradi, birja tovarlariga standartlarni 
belgilaydi, namunaviy shartnomalar ishlab chiqadi, savdo jarayonlarini qayd qiladi, 
arbitrajni amalga oshiradi, hisob-kitob qiladi, axborot xizmatlari ko'rsatish bilan 
shug'ullanadi, o'z mijozlariga turli xizmatlar ko'rsatadi. Ko'pchilik mamlakatlarda 
birjalarni litsenziyalash (faoliyatni amalga oshirish uchun ruxsat berish), birja 

---

savdosini nazorat qilish va birja operatsiyalarini sug'urtalash, konsalting faoliyati 
(maslahat berish bo'yicha xizmatlar ko'rsatish) va statistika faoliyatini amalga 
oshiruvchi davlat strukturalari mavjud.