1-mavzu: biologiya fanining maqsadi va vazifalari

“ LOYIHA ” TEXNOLOGIYASI
2-KICHIK GURUH
VAZIFA
Odam irqlari to’g’risida
Har  bir  populyatsiyadagi  odamlar  o’zaro  bo’yi,  yuz  tuzilishi,  terisi,  sochining  rangi  va  boshqa 
belgilar bilan farq qilishi tabiiy bir xol. Bu shaxsiy o’zgaruvchanlik oqibatidir. Irqiy belgilar ayrim 
oamlargagina emas, balki butun jamoaga xos bo’lib, ma’lum yashash sharoiti bilan uzviy bog’liq. 
Barcha  irqlarning  ajdodlari  bundan  90-92  ming  yil  oldin  yashagan.  O’sha  davrdan  boshlab 
odamlar sayyoramizning turli sharoitda bir-biridan keskin farq qiladigan o’lkalarga tarqalib yashay 
boshlaganlar.   
Negroid  irqi  vakillarining  terisi  qora  yoki  to’q  jigarrang,  sochi  qora,  jingalak,  burni 
puchuqroq, keng, lablari qalin bo’ladi. 
Mongoloid irqiga kiruvchilar terisi bug’doy rang yoki tiniqroq qirg’iz qovoq, sochi to’g’ri 
va  qattiq,  soqol  va  mo’ylovlari  kam  yoki  rivojlanmagan,  yonoqlari  bo’rtib  chiqqan,  lab  va 
burunlari  o’rtacha  qalinlikda  va  bodomqovoq  bo’ladi.  Irqiy  belgilar  odamlarning  yashash 
sharoitiga moslashishi oqibatida paydo bo’lgan. Chunonchi, negroid irqida tananing qora bo’lishi 
quyosh  nurlaridan  himoyalanuishida,  mongoloid  irqida  ko’zning  kichik  va  qiyiq  bo’lishi  chang-
to’zonlardan himoyalanishda yordam bergan. 
Yevropoid irqiga mansub odamlar terisining rangi oqish, sochi yumshoq, to’g’ri, sersoqol, 
sermo’ylov, burunlari tor, lablari yupqa bo’ladi. 
Nima  sababdan   kishilar  o’rtasida  bunday  farqlar  paydo  o’lgan?  Olimlar  fikriga  ko’ra, 
hozirgi  zamon  odami  shakllanish  jarayonida  uning  dastlabki  vatani  hisoblangan  Janubiy-Sharqiy 
Osiyo  va  unga  qo’shni  Shimoliy  Afrikada  ikki  irq  –  janubi-g’arbiy  va  shimoliy-sharqiy  irqlar 
paydo bo’lgan. Birinchi tarmoq
 keyinchalik  yevropoid  va  negroid  irqlarinig,  ikkinchi  esa 
mongoloid irqining kelib chiqishiga sabab bo’lgan.
Yevropoid va negroid irqlarining ajralishi bundan taxminan 40 ming yil oldin boshlangan. 
Mashhur  genetik  olim  N.I.Vabilov  1927  yilda  organizmlarning  yangi  formalari  paydo 
bo’lgan  markazdan  retsessiv  genlarga  ega  individlarning  chetga  chiqish  qonunini  kashf  etdi.  Bu 
qonunga  muvofiq  tur  tarqalgan  areal  markazida  dominant  belgilarga  ega  bo’lgan  formalar 
hukmronlik qilib, uning atrofini retsessiv genlarga ega bo’lgan geterozigota formalar o’rab turadi. 
Arealning  eng  chekka  qismini  esa  retsessiv  belgili  gomozigotalar  ishg’ol  qiladi.  Mazkur  qonun 
N.I.Vavilovning antropologik kuzatuvlari bilan uzviy bog’liqdir. U boshliq ekspedisiya 1924 yilda 
Afg’onistonning  3500-4000  m  balandlikda  joylashgan  Kofiriston  (Nuriston)da  ajoyib  voqeaning 
guvohi  bo’lgan.  Ular  shimoliy  tog’lik  joylarda  yashovchi  kishilarning  ko’pchiligi  ko’k  ko’z 
ekanligini aniqlagan. O’sha vaqtdagi hukmron farazga ko’ra, shimoliy irqlar qadim zamonlardan 
keng  tarqalgan  va  u  yerlar  madaniyat  o’chog’i  hisoblangan.  N.I.Vavilov  bu  farazni  tarihiy-
etnografik  va  lingvistik  dalillar  bilan  isbotlab  bo’lmasligini  tushuntiradi.  Uning  fikriga  ko’ra, 
nuristonliklarni ko’k ko’z bo’lishi retsessiv genlar arealning chekkasiga surilishi qonunining aniq 
ko’rinishidir.  Bu  qonunni  keyinchalik  Chebaksarov  Skandinaviya  yarim  orolida  yashovchi  aholi 
misolida  yanada  ishonchliroq  qilib  isbotlab  berdi.  Yevropoid  irqi  belgilarining  kelib  chiqishi 
migrasiya va alohidalanish bilan tushuntiriladi.
Irqlar  to’g’risida  so’z  borar  ekan,  shuni  e’tiborga  olish  kerakki,  irqiy  farqlar  ikkinchi 
darajali belgilar hisoblanadi va odam tanasining tashqi va ichki   tuzilishiga xos emas. Yevropoid, 
mongoloid  va  negroid  irqlariga  mansub  odamlarning  tashqi  qiyofasi  bilan  bir-biridan  farq  qilsa 
ham turmush qurib, normal nasl beradi. Bularning hammasi irqlar bir tarmoqdan tarqalganligidan 
va  hozirgi  zamon  odamlari  irqi  va  millatidan  qat’iy  nazar  bitta  biologik  turga  Homo  Sapiensga 
mansub ekanligini ko’rsatadi.

---