1-Mavzu. Axborotlarni kompyuter xotirasida tasvirlanishi Reja

Foydalaniladigan adabiyotlar: 
1. D.S. Malik. C++ Programming: From problem analysis to program design. Course 
Technology, 2011. 
2. B. Straustrup. Язык программирование С++. Специальное издание.-M.: OOO 
«Бином-Пресс», 2006.
3. Madraximov SH.F., Gaynazarov S.M. C++ tilida Dasturlash asoslari// Toshkent, 
O‘zbekiston Milliy Universiteti, 2009. 
 

---

83 
Mavzu-11: C++dasturida satrlar va ular ustida amallar. 
Reja: 
11.1. C++dasturida satr haqida tushunchasi. 
11.2. C++dasturida satrlar bilan ishlash funksiyalari. 
 
11.1. C++dasturida satr haqida tushunchasi
. Ko‘p hollarda bir o‘lchovli 
massivlardan belgili satrlarni hosil qilishda foydalaniladi. C++da 2 turdagi satrlardan 
foydalanish mumkin. Birinchisida(eng ko‘p foydalaniladigani) ‗\0‘ nol belgisi bilan 
yakunlanuvchi belgilar massividan iborat satr. Nol bilan yakunlanuvchi satr – bu ixtiyoriy
belgilar ketma ketligiki, uning oxirgi belgisi nol belgisi bilan yakunlanadi. Bu turdagi 
satrli ma‘lumotlardan dastur tuzishda keng foydalaniladi va bu turdagi ma‘lumotlar ustida 
ko‘plab funksiyalar bajarish mumkin. Lekin, C++ dasturida satrli ma‘lumotlarni boshqa 
turdagi ko‘rinishi ham mavjud bo‘lib, u string kutubxonasidagi string sinfidir. 
Belgili massivni e‘lon qilishda , massiv uzunligi nol uchun bitta ko‘proq joy 
ajratiladi. Masalan,10 ta belgidan iborat massivni e‘lon qilishda quyidagi buyruqdan 
foydalaniladi: 
char str[11]; 
Bu yerda 11- joy nol belgisi uchun ajratiladi. 
Biz avvalgi mavzularda satrli o‘zgarmaslardan foydalanganmiz. Satrli o‘zgarmas 
qo‘shtirnoq (―‖) belgisi ichiga yozilgan belgilar ketma ketligidir. Masalan: 
―Salom‖ , ―Informatika fani‖ , ―Mars‖. 
Siz satrli ma‘lumot kirityapganda oxirgi belgi sifatida nolni kiritishingiz shart emas. 
C++ dasturi komplyatori o‘zi avtomatik ravishda satr oxiriga nol belgisini qo‘shib qo‘yadi. 
Masalan: ―Mars‖ degan satrli ma‘lumot kiritilsa, u kompyuter xotirasida quyidagicha 
saqlanadi 
M a r s 0 
Satrli ma‘lumotlarni klaviaturadan kiritish qulay. Buning uchun 
cin
buyrug‘idan 
foydalaniladi. Klaviaturadan satrli ma‘lumotni kiritishga doir dastur matni: 
Masala-1. Matn kiritish. 
{char str[20]; 
cout<<"Satrni kiriting-";cin>>str; 
cout<<"\nSiz kiritgan satr-"<getch(); 
return 0; 
}
Bu dasturda 
str- 
o‘zgaruvchi nomi bo‘lib u 19 ta belgidan ko‘p bo‘lmagan satrli 
ma‘lumotlarni qiymat sifatida qabul qiladi.
 Dastur natijasi:
Satrni kiriting-Informatika 

---

84 
Siz kiritgan satr- Informatika 
Bu dastur ko‘rinishidan to‘g‘ri bo‘lsada, lekin kamchiligi bor. Bu kamchilik 
quyidagi satrli ma‘lumotni kiritganimizda ko‘rinadi 
Satrni kiriting-Informatika fani 
Siz kiritgan satr- Informatika 
Ko‘rinib turibdiki, natijalar oynasiga satrli ma‘lumotni chiqaryapganda faqat 
Informatika so‘zi chiqyapti.Sababi shuki, >> operatori (cin buyrug‘idagi) probel belgisi 
uchrashi bilan satrli ma‘lumotni o‘qishni yakunlaydi. 
Bu muammoni yechish uchun