1-mavzu: algoritmlar reja: Algoritmlarning xossalari. Algoritmlarning turlari. Tayanch so‘z va iboralar

Vergul Operatori
Vergul Operatori bir qancha ifodalar qatoridir. Bergul operatorining chap tomoni har doim void kabi hisoblanadi. Bu esa ifodaning o‘ng tomoni umumiy vergul-ajratilgan ifoda qiymatidan tashkil topishini bildiradi. Masalan,
y = (x = 5, x + 2);
Dastlab x ga 5 qiymatni o‘zlashtirish, keyin y ga 7 qiymatni o‘zlashtirish bajariladi. Qavs bu yerda kerak, chunki vergul operatori o‘zlashtirish operatoriga qaraganda quyi ustunlik darajasiga ega.

Operatorlarning ustunlik darajalari va assotsiativligi (bajarilish yo‘nalishi)
Turbo C++ operatorlari 7.2-jadvalda keltirilganidek 16 ta toifaga bo‘linadi.
Ular yuqori ustunlik darajasidan quyi ustunlik darajasiga qarab tartiblangan.
Har bir toifadagi operatorlar teng ustunlik darajasiga ega. C++ da teng ustunlik darajasiga ega operatorlar darajasiga ko‘ra chapdan o‘ngga yoki o‘ngdan chapga qarab hisoblanadi. Bu operatorning assotsiativlik xossasi deb ham ataladi.
Unar, Shart va O‘zlshtirish operatorlari o‘ngdan-chapga, qolgan barcha operatorlar chapdan-o‘ngga yo‘nalish bo‘yicha bajariladi.³⁵
7.2-jadval

Toifa	Operator	Nima ish bajaradi?
1. Eng yuqori	() [] -> :: .	Funksiyani chaqirish Massiv indeksi C++ ga qo‘shimcha komponent selektor C++ sohasida ruxsat/yechim C++ga bevosita komponent selektor
2. Unar	! ~ + - ++ -- & * sizeof new delete	Mantiqiy inkor (NOT) Razryadli qo‘shish Unar plyus Unar minus Pre-inkrement yoki post-inkrement Pre-dekrement yoki post-dekrement Manzil Qo‘shimcha (operand o‘lchamini baytlarda qaytarish) (C++ xotirasini dinamik taqsimlash) (C++ xotirasini dinamik tozalash)
3. Ko‘paytirish	* / %	Ko‘paytirish Bo‘lish Qoldiq (modul)
4. Elementga ruxsat	.* ->*	C++ elementlariga yo‘l C++ elementlariga yo‘l
5. Qo‘shish	+ -	Binar plyus Binar minus
6. Surish	<< >>	Chapga surish O‘ngga surish
7. Taqqoslash	< <= > >=	Kichik Kichik yoki teng Katta Katta yoki teng
8. Tenglik	== !=	Teng Teng emas
9.	&	Razryadli VA
10.	^	Razryadli ISTISNO
11.	|	Razryadli YOKI
12.	&&	Mantiqiy VA
13.	||	Mantiqiy YOKI
14. Shart	?:	(ifoda ? x:y ma’nosi "if ifoda then x, else y")
15. O‘zlashtirish	= *= /= %= += -= &= ^= |= <<= >>=	Oddiy o‘zlashtirish Ko‘paytmani o‘zlashtirish Bo‘limani o‘zlashtirish Qoldiqni o‘zlashtirish Yig’indini o‘zlashtirish Ayirmani o‘zlashtirish Razryadli VAni o‘zlashtirish Razryadli ISTISNOni o‘zlashtirish Razryadli YOKIni o‘zlashtirish Chapga surishni o‘zlashtirish O‘ngga surishni o‘zlashtirish
16. Vergul	,	Hisoblash

Yuqoridagi jadvalda C++ dagi mavjud barcha operatorlar keltirilgan. Biz bu bo‘limda faqatgina arifmetik operatorlar (-, +, *, /, %), unary operator (-), Inkrement and Dekrement operatorlari (++, --), Taqqoslash operatorlari (>, >=, <, <=, ==, !=), Mantiqiy operatorlar (!, &&, || ) va Shart operatori (?:) ni ko‘rib chiqamiz.
Shunday qilib, turli operatorlarning ustunlik darajalarini diqqat bilan ko‘rib chiqdik.
Ifodalar
Operand yoki operandlar kombinatsiyasi va hisoblaganda bitta qiymat hosil bo‘ladigan operatorlar ifodalar deb ataladi. C++ da ifodalar quyidagi turlarga bo‘linadi:
(i) Arifmetik ifoda
(ii) Mantiqiy (yoki taqqoslash ifodasi)³⁶
(iii) Aralash ifodalar (yoki murakkab ifodalar)
(i) Arifmetik ifoda
U ixtiyoriy butun ifoda yoki haqiqiy ifoda bo‘lishi mimkin. Haqiqiy va butun ifodalar kombinatsiyasi aralash ifoda hisoblanadi.
Butun ifodalar butun arifmetik operatorlardan foydalanilgan butun o‘zgarmaslar va/yoki butun o‘zgaruvchilar birikmalaridan tashkil topadi. Butun ifodalar natijasi har doim butun bo‘ladi. Masalan,
int a= 13, b=5, q;
q=a/b;
q ning natijasi 2 bo‘ladi (butunga bo‘linganligi uchun).
Haqiqiy ifodalar haqiqiy arifmetik operatorlardan (shuni unutmangki, % haqiqiy arifmetik operator emas) foydalanilgan haqiqiy o‘zgarmaslar va/yoki haqiqiy o‘zgaruvchilar birikmalaridan tashkil topadi. Haqiqiy ifodalar natijasi har doim haqiqiy bo‘ladi. Masalan,
float x = 13.0, y= 5.0, q;
q = x/y;
q ning natijasi 2.6 bo‘ladi (suzuvchi nuqtali songa bo‘linganligi uchun).
Arifmetik ifoda hattoki o‘zgaruvchilar, o‘zgarmaslar va arifmetik operatorlar bilan birga kelgan C++ ning matematik funksiyalaridan tashkil topishi mumkin. Bu funksiyalar C++ standart kutubxonasining qismlari hisoblanadi va math.h sarlavha faylida joylashgan bo‘ladi. Shunday ekan math.h sarlavha fayli matematik funksiyalardan foydalanish uchun dasturingizda ko‘rsatilgan bo‘lishi lozim. Matematik funksiyalar keyinroq batafsil keltiriladi.