|
Motivatsion tayyorgarlik. Katta bogpcha Yoshdagi bolalar asosan, maktabda opqish uchun ehtiyoj sezadilar, lekin bu xohish va ehtiyoj motivi turlicha boplishi mumkin. "Menga chiroyli forma, daftar, qalam va ruchkalar sotib olib berishadi”h, "Maktabda oprtoqlarim kopp bopladi va men ular bilan mazza qilib opynayman”, "Maktabda uxlatishmaydi". Bunday motivlarni bolalarga odatda ota-onalar singdiradilar. Maktabning tashqi ramzlari, shubhasiz bolalarni juda qiziqtiradi, lekin bu maktabda muvaffaqiyatli opqish uchun asosiy sabab bopla olmaydi.Ota-onalar, pedagog, tarbiyachilar tomonidan bolalarga bilish, oprganish motivlarini singdirilishi maktabda muvafaqqiyatli opqish omili boplib xizmat qila oladi. "Men otamga opxshagan boplishim uchun opqishim kerak", "Yozishni juda yaxshi kopraman", "Opqishni oprganaman”, "Maktabda qiyin misollarni echishni oprganaman"- bunday motivlar topgpri motivatsion tayyorgarlikka misol bopla oladi.
Aqliy tayyorgarlik. Koppincha aqliy tayyorgarlik deyilganda bolaning dunyoqarashi, jonli tabiat, insonlar va ularning mehnatlari haqidagi bilimlari tushuniladi. Ushbu bilimlar maktab beradigan tahlimga asos boplishi mumkin, lekin sopz boyligi, mahlum xatti-harakatlarni bajara olish layoqati bolaning maktabga aqliy tayyorgarligining asosiy koprsatkichi bopla olmaydi. Maktab dasturi bolalardan taqqoslay olish, tahlil eta olish, umumlashtira olish, mahlum bir xulosa chiqara olish, SHuningdek etarli darajada rivojlangan boshqa bilish jarayonlarini ham talab etadi. Masalan, 6-7 Yoshli bola tabiat haqida ayrim hodisalarnigina emas, balki organizmning tabiat bilan bogpliqligini va opzaro tahsirini ham tushunishi va opzlashtirishi mumkin. 6-7 Yoshli bolalar aqliy rivojlanishning natijasi boplib, yuqori darajada rivojlangan koprgazmali obrazli tafakkur bilan bola atrof olamdagi predmetlarning asosiy xususiyatlarini va predmetlar orasidagi bogpliqlikni ajrata olishidir. SHuni alohida tahkidlab optish lozimki, koprgazmali-harakatli va koprgazmali-obrazli tafakkur nafaqat 6-7 Yoshli bolalar, balki kichik maktab Yoshidagi opquvchilarning ham aqliy rivojlanishida asosiy vazifani bajaradi.
Bolaning maktabda muvaffaqiyatli opqishi nafaqat uning aqliy va jismoniy tayyorgarligi, balki shaxsiy, ijtimoiy-psixologik tayyogarligiga ham bogpliq.
Kichik maktab Yoshidagi opquvchilar oprtogpining salbiy xususiyatlarini koppchilik va begonalar oprtasida bemalol ayta olish xususiyatiga ega bopladilar. Bu esa axloqi va odobi jihatidan tanqidga uchrayotgan bolani oprtoqlari jamosiga qopshilishdan bosh tortishiga yoki umuman maktabga kelishni istamasligiga sabab boplishi mumkin. SHu sabab bolani oprtoqlari va ustozlari tomonidan tanqidga uchramaydigan darajada axloq-odob qoidalariga oprgatish ahamiyati jihatidan kam boplmagan axloqiy tayyorgarlik hisoblanadi. Bolani maktabga irodaviy tayyorgarligi uni yangi kun tartibiga amal qilishida, dars jarayonida qunt bilan bilimlarni opzlashtirishida, uy vazifalarini bajarishida opz yordamini koprsatadi. Maktabga opqish uchun kelayotgan bola yangi ijtimoiy mavqeini - turli majburiyatlari va huquqlari boplgan va unga turli talablar qopyiladigan - opquvchi mavqeini olish uchun tayyor boplmogpi lozim.
Ushbu xohish va harakat bolaning maktabda muvaffaqiyatli opqishi uchun tabiiy ravishda asos bopla oladi. Bolaning endi opzini katta boplganini, bogpcha bolasi emas, balki mahlum bir majburiyatlari bor opquvchi boplishini anglashi, jiddiy faoliyat bilan shugpullanayotganligini bilishi nihoyatda muhim. Bolaning maktabga borishini istamasligi ham salbiy holat hisoblanadi. Maktabga shaxsiy va ijtimoiy-psixologik tayyorgarlik bolalarda tengdoshlari, opqituvchilari bilan munosabatga kirisha olish xususiyatini shakllantirishni ham opz ichiga oladi. Har bir bola bolalar jamoasiga qopshila olishi, ular bilan hamkorlikda harakat qila olishi, bahzi vaziyatlarda ularga yon bosib, boshqa vaziyatlarda yon bosmaslikka erisha olishi zarur. Ushbu xususiyatlar bolaning maktabdagi yangi sharoitlarga tez moslasha olishini tahminlab beradi. 6-7 Yoshli bolalar opqishidagi asosiy qiyinchilik shundaki, koppincha bu Yoshdagi bolalar opqituvchini uzoq vaqt davomida tinglay olmaydilar, opquv harakatlariga uzoq vaqt opz diqqatlarini qarata olmaydilar. Bunga sabab, faqat, shu Yoshdagi bolalarda ixtiyoriy diqqatning rivojlanmaganligida emas, balki bolaning kattalar bilan muloqotga kirisha olish xususiyatiga ham bogpliq. CHunki, shu xususiyati rivojlangan bolalar erkin muloqotga kirisha oladilar, qiziqtirgan narsalar haqida sopray oladilar. Natijada ularning opqishga boplgan qiziqishlari ortadi va opqituvchi gapirayotgan narsalarni diqqat bilan uzoq vaqt eshita oladilar. Demak, bolaning maktabga tez moslashishi va muvaffaqiyatli opqishida shaxsiy va ijtimoiy-psixologik tayyorgarligining ham ahamiyati juda katta.
Bu davrda bolalarda avvalo bilish sohalari, sopngra esa emotsional motivatsion yopnalish bopyicha ichki shaxsiy hayot boshlanadi. U yoki bu yopnalishdagi rivojlanish obrazlilikdan ramzlikkacha boplgan bosqichlarni optaydi. Obrazlilik deyilganda bolalarning turli obrazlarni yaratishi, ularni opzgartirishi va erkin harakatga keltirishi, ramzlilik deyilganda esa belgilar tizimi (matematik, lingvistik, mantikiy va boshqalar) bilan ishlash malakasi tushuniladi. Maktabgacha Yosh davrda ijodkorlik jarayoni boshlanadi. Ijodkorlik layoqati, asosan, bolalarning qonstruktorlik opyinlarida, texnik va badiiy ijodlarida namoyon bopladi. Bu davrda maxsus layoqatlar kurtaklarining birlamchi rivojlanishi kopzga tashlana boshlaydi. Maktabgacha davrda tasavvur, tafakkur va nutq umumlashadi. Bu esa bu Yoshdagi bolalarda tafakkur qilish omili sifatida ichki nutq yuzaga kelayotganligidan dalolat beradi. Bilish jarayonlarining sintezi bolaning opz ona tilini topliq egallashi asosida yotadi. Bu davrda nutqning shakllanish jarayoni yakunlana boshlaydi. Nutq asosidagi tarbiya jarayonida bolada sodda axloq mehyorlari va qoidalar egallaniladi. Bu mehyor va qoidalar bola axloqini boshqaradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
