1-mavzu : Yosh va pedagogik psixologiya fanining tadqiqot sohasi va muammolari mavzu opquv maqsadi : Ta’limiy

1.2.Yosh va pedagogik psixologiyaning vujudga kelish tarixi
Yosh va pedagogik psixologiya fanning alohida tarmogpi sifatida opzining kelib chiqish va rivojlanish tarixiga ega.

Yosh va pedagogik psixologiya fan sifatida XIX asrning ikkinchi yarmida tarkib topadi. Bunda taniqli rus pedagogi K.D. Ushinskiyning asarlari, ayniqsa uning “Inson tarbiya predmeti sifatida” nomli asari katta rol opynaydi.

Bundan tashqari CH.Darvinning evolyusion gpoyalari ham Yosh psixologiyasining taraqqiyotiga jiddiy tahsir koprsatadi. Evolyusion tahlimot psixik taraqqiyot manbalari muammosiga ehtiborini qaratishga olib keladi.

XX asrning boshlariga kelib, umumiy psixologiyada optkaziladigan eksperimental tadqiqotlarni pedagogika sohasiga shundayligicha optkazish mumkin deb qaraldi. Ammo opsha davrning umumiy psixologiya fani pedagogika uchun etarli bilimlar boyligini bera olmas edi.

1906 yil peterburgda pedagogik psixologiya bopyicha I shezd chaqirildi. pedagogik psixologiya namoyondalari – A.p.Nechaev, N.E. Rumyansev va boshqalar pedagogik adabiyotlarni keskin tanqid qilib chiqdilar. psixologiyani pedagogik amaliyot bilan yaqinlashtirish eksperimental tadqiqotlarni tahlim-tarbiya jarayonining opzida optkazish orqaligina mumkin degan muhim xulosa chiqarildi. Yahni eksperimental mahlumotlar tashqaridan emas, balki psixologik-pedagogik tadqiqotning opzidan olinishi kerak, degan xulosaga kelinadi. Bu maqsadni amalga oshirish uchun esa yosh va pedagogik psixologiyaning muhim nazariy, metodologik masalalarini hal qilishning topgpri yopllarini izlab topish lozim edi. SHu tufayli psixik taraqqiyotning manbalari va uning tahlim jarayoniga munosabati masalasi Yosh va pedagogik psixologiyaning markaziy muammosi boplib qoladi.

XIX asrning oxiri XX asrning boshlarida AQSH larida pedologiya deb ataluvchi yangi fan vujudga keladi. Uning namoyondalari – S.Xoll, E.Meyman, V.preer. Bu oqim namoyondalari bola rivojlanishining biologik, fiziologik va psixologik nazariyalarini mexanik ravishda qopshadilar.

20 - 30 yillarda pedologiya “Bola haqidagi yagona marksistik fan” rolini dahvo qila boshlaydi va pedagogika hamda bolalar fiziologiyasini siqib chiqarishga harakat qiladi.

pedologlarning qarashlari idealistik va mexanistik xarakterda edi. Ularning opquvchilarni “aqliy qobiliyat koeffitsenti”ni aniqlashga oid testlari asossiz boplib, psixologiya va pedagogikaga salbiy tahsir koprsatdi hamda maktabga katta ziyon etkazdi. SHuning uchun 30 yillarning boshlarida pedologiyani keskin tanqid qilish boshlandi. 1936 yil 4 iyulda VKp (b) MK ining “Xalq maorifi komissarligi sistemasidagi pedologik buzgpunliklar haqida” gi qarori chiqdi. Bu qarorda pedologiya fani marksistik nuqtai - nazarga zid ekanligi tahkidlanib, katta tanqid ostiga olindi. SHu tariqa pedologiya faniga barham berildi.

20 - 30 yillarda pedagogik psixologiyada juda kopp ilmiy tadqiqot ishlari olib borildi, hozirgi kunda ham opz ahamiyatini yopqotmagan bir qancha psixologik-pedagogik qonsepsiyalar vujudga keldi. Ayniqsa, A.S.Makarenkoning bola shaxsi va bolalar jamoasiga boplgan ilmiy qarashlari, L.S.Vigotskiyning oliy psixik funksiyalarning rivojlanish nazariyasi katta ilmiy qimmat kasb etadi.

Hozirgi kunda yosh va pedagogik psixologiya - psixologiya fanining eng rivojlangan sohasi hisoblanadi. Yosh va pedagogik psixologiya masalalari bilan bir qator kopzga koprinarli psixologlar shugpullanganlar va shugpullanmoqdalar. Ulardan: B.G. Ananev, L.I.Bojovich, p.Ya.Galperin, V.V.Davidov, A.V.Zaporojets, L.V.Zankov, G.S.Kostyuk, A.N.Leontev, N.A.Menchinskaya, N.F. Talizina, D.B.Elkonin va boshqalarni koprsatish mumkin. Bolalar psixologiyasi muammolari bilan shugpullangan opzbek olimlaridan: professorlar M.G. Davletshin, E.Gp. Gpoziev, M.Vohidov; R.I. Sunnatova, Z.T. Nishonova, dotsent S.A.Axunjanova, SH.A. Dopstmuhamedova, S.X.Jalilova kabi psixologlarni keltirishimiz mumkin.