1-mavzu : Yosh va pedagogik psixologiya fanining tadqiqot sohasi va muammolari mavzu opquv maqsadi : Ta’limiy

Yosh psixologiyasining asosiy metodologik tamoyillari

30-yillarning oprtalariga kelib psixologiya fanining asosiy tamoyillari: determinizm tamoyili, ong va faoliyatning birligi tamoyili, psixikaning faoliyatda rivojlanishi tamoyili aniq ifodalab berildi.

Determinizm tamoyili psixikaning turmush tarzi bilan belgilanishini va turmush tarzi opzgarishiga qarab opzgarishini anglatadi. Agar hayvonlar psixikasi haqida gapiriladigan boplsa, u holda bu psixikaning rivojlanishi biologik qonun tarzidagi tabiiy tanlash bilan belgilanadi. Agar odamning psixikasi haqida gapiriladigan boplsa, u holda kishida ong shakllarining paydo boplishi va rivojlanishi pirovard natijada tirikchilikning moddiy vositalarini ishlab chiqarish usullarini rivojlanish qonunlari bilan belgilanadi. Kishi ongining ijtimoiy-tarixiy xarakterga ega ekanligini tushunish kishi ongining ijtimoiy borliqqa bogpliqligi haqidagi umumiy materialistik tamoyilidan kelib chiqadigan eng muhim xulosadir.

Ong va faoliyat birligining psixologiyada qabul qilingan tamoyili ong bilan faoliyat bir-biriga qarama-qarshi emas, lekin ular bir-biriga aynan opxshash ham emas, ammo birlikni tashkil etishini bildiradi. Ong faoliyatning ichki rejasini, uning programmasini tashkil etadi. Voqelikning opzgaruvchan modeli aynan ongda hosil bopladiki, odam opzini qurshab turgan muhitda SHuning yordamida mopljal oladi.

Ong va faoliyatning birligi tamoyili psixologlarga xulq-atvorni, faoliyatni oprganayotib, harakatning maqsadlariga erishishning muvaffaqiyatini tahminlovchi ichki psixologik mexanizmlarni aniqlash, yahni psixikaning obhektiv qonuniyatlarini ochish imkonini berdi.

psixika va ongning faoliyatda rivojlanishi tamoyili shuni anglatadiki, psixika agar faoliyat samarasi va rivojlanish mahsuli sifatida qaraladigan boplsagina, u topgpri tushunilishi va aynan bir xil tarzda izohlab berilishi mumkin. Bu tamoyil psixologlardan p.p. Blonskiy, L.S. Vigotskiy, A.N. Leontev, S.L. Rubinshteyn, B.M.Teplov va boshqalarning ilmiy ishlarida opz aksini topdi.

psixikaning taraqqiyotini dialektik nuqtai nazardan tushunish psixik taraqqiyot odamning mehnat faoliyatiga, tahlimga, opyin faoliyatiga bogpliq ekanligini aniqlab berdi. Bunda ijtimoiy tajribani opzlashtirishning yuz berishi odam uchun aynan xos boplgan psixik taraqqiyotning shakli sifatida xizmat qiladi. L.S. Vigotskiy, tahlim psixikaning rivojlanishini yopnaltiradi, degan fikrni aytib, shu bilan birga bu jarayonda ongli faoliyatning yangi, mutlaqo boshqacha shakllari yaratiladi, deb tahkidlaydi.

p.p.Blonskiy tafakkurning kichik maktab Yoshida opyinlar bilan, opspirinlik Yoshida opqish bilan bogpliq tarzda rivojlanishini tahlil qildi. S.L. Rubinshteyn ong faoliyatda paydo boplib, ana shu faoliyatda shakllanadi, deb yozgan edi. B.M.Teplov odamning eng muhim individual-psixologik fazilatlaridan boplgan qobiliyatni tadqiq qilarkan, qobiliyat faqat rivojlanishda mavjud boplgan, deb tahkidlaydi. Lekin rivojlanish faoliyat jarayonidan boplak boshqacha muhitda yuz bermaganidek, “qobiliyat tegishli qonkret faoliyatdan ajralgan holda paydo bopla olmaydi”.