1 Materialshunoslik va konstruktsion materiallar texnologiyasi fanining predmeti va mazmuni

Materiallarning tuzilishi va xossalari.

Tayanch so’z va iboralar: Metall, metallmas, davriy sistema, metall bog’lanish, qora metall, rangli metall, kristall tuzilish, amorf tuzilish, Kristall tuzilish, kristall panjara. kristallanish jarayoni, kristalldagi nuqsonlar.

JAVOBLAR

1. 1."Материалшунослик" ўқув фанининг асосий мақсади ва вазифалари асосан қуйидагилардан иборат. Материалларни тўғри танлаб олиш учун талаба металл ва қотишмаларнинг кристалланиш жараени қонунларини, кристаллик панжараларини ва уларнинг турларини, совишдаги аллотропик ўзгаришларни, уларни мустахкамлигини ошириш усулларини, темир-углерод диаграмма холатини, улар хоссаларининг тузилишларига ва химиявий тартибига боғлиқлигини ва бошка назарий амалий билимларини ўрганишлари керак. Бундан ташқари металл ва қотишмаларнинг механик ва технологик хоссалари ҳам ўргатилади. Пўлат, чўян, рангли металлар классификациялари, маркаланиши ва ишлатилиш жойлари берилади. Махсус пўлатлар: зангламайдиган, ўтга бардош, олов бардош, асбобсозлик ва х.к. ларнинг хоссалари, хар хил ҳарорат хамда муҳитда ишлаш қобилиятлари. Босим остида ишлашнинг металшунослик асослари. Термик, химик-термик ва термо-механик ишлаш асослари ва турлари. Машина ва механизмларда кенг ишлатиладиган метал ва котишмалар: титан, магний, алюминий ва х.к.

MATERIYA (lot. materia — modda) — borliqning moddiy shaklini ifodalovchi umumiy tushuncha. Olamda «umuman odam» boʻlmaganidek «umuman Materiya» ham boʻlmaydi, balki Materiyaning anik, koʻrinishlari uchraydi. Shu tarzda fikr yuritgan faylasuflar barcha moddiy obyektlarga xos xususiyatlarni umumlashtirib ifodalash uchun Materiya tushunchasini qoʻllashgan. Materiya tushunchasini moddiy olamning substrati (asosi) sifatida Platon va Aristotelishlab chiqqan, shu b-n birga Materiya sof potensiya (yashirin imkoniyat) deb tushunilgan. Materiyani R. Dekart fazoviy koʻlam va boʻlinadigan moddiysubstansiya deb taʼriflagan va u 17 — 18-a. materializ-mning asosi boʻlgan. Materiya dialektik materiayaizmyaint asosiy tushunchasidir. Materialist faylasuflar Materiya tushunchasini bir yoklama boʻrttirib, borliq tushunchasi bilan aynanlashtirib talqin etishadi. Tabiat, jamiyat va inson ta-fakkurining asosida yotuvchi va ularni umumlashtiruvchi tushuncha substansiya (mohiyat) deb ataladi. Olamning asosida bitta substansiya yotadi deb hisoblovchi oqimmonizm, ikkita substansiya yotadi deb hisoblovchi oqim dualizm, koʻp substansiyalar yotadi deb hisoblovchi oqim plyuralizm deb atalgan.