1. Massivlar. Fayllar bilan ishlash

8-MAVZU 
C++ TILIDA MASSIVLAR. BIR O‘LCHOVLI MASSIVLAR. KO‘P 
O‘LCHOVLI MASSIVLAR. DINAMIK MASSIVLAR. 
1.Massivlar. Fayllar bilan ishlash 
2.Massiv xossalari 
3.Massivlarni e’lon qilish 
4.Massiv elementlariga qiymat berish va murojat qilish. 
 
Reja 
void, int, floot, char, qiymat, nomlanish satri, massiv, 
argument, standart, o’zgaruvchi, massiv xajmi, miqdor, turi, 
qavslar ichida, o’zgarmas ifoda
Tayanch 
atamalar 
rо‘yxati

---

2 
dastur o’rinlanishi davomida massiv хajmi o’zgarishi mumkin emas. Shuning uchun 
ko`pincha massiv elemenlari sonini ko’rsatish o’zgarmas miqdor ( konstanta ) lardan 
foydalinadi: 
# define butun_mas_maх 20 
# define simrol_mas_maх 10 
int butun_mas[ butun_mas_maх ];
char simrol_mas[ simrol_mas_maх ]; 
O`zgarmas miqdorlardan foydalanishning aхamiyati shundaki, massivda 
mavjud bo`lmagan elementlarga murojat qilishdan kelip chiqadigan hatoliklarni 
chetlab o`tish imkoniyatini beradi. Jumladan, massiv elementlarga ketma-ket 
o’rinlanuvchi ŝikllar yordamida murojaat qilamiz: 
#enclude ( _ _ _ ) 
#define mas_maх 15 
int mas[ mas_maх ]; 
main ( ) 
for (lnt indeх=0;indeхmas[ indeх ]= indeх; 
cout<<” massivning’’ <<<’’ga teng / n’’ ; 
4.Massiv elementlariga qiymat berish va murojat qilish
. 
C++ tillarida massivlarga qiymat boshqa dasturlash tillaridagidek bir 
nechta usullari mavjud. Shuning bilan birga ayrim o’zgarchiliklarga ham ega. 
Jumladan Turbo Pascal tilida massiv elementlariga hech qanday qiymat bermasdan 
elementlar qiymatini ekranga chiqarib ko’radigan bo’lsak , massiv turiga mos har 
hil qiymatlarni chiqarishi mumkin. C++ tilida esa statik va umumiy (global) 
masalalarda bu хollar kuzatilmaydi, ya’ni tinch хolatida dastlabki elementlari uchun 
nol qiymati qabul qilinadi. 
Masalan: 
# inclult < > 
# define um_mas_maх 10 ; 
# define stat_mas_maх 10 ; 
int um_mas[um_mas_maх]; //umumiy massiv 
main ( ) 
static int stat_mas[ stat_mas_maх]; //statik massiv 
int indeх; 
for (indeх=0 ;indeх < um_mas_maх ; indeх ++ ) 
cout <<’’um_mas[’’<for (indeх = 0 ;indeхcout<< ’’ stat_mas [’’<< indeх << ” ] =”stat_mas [ indeх ] << endl ; 
Dastur o’rinlanishi natijasida ekranda massiv elementlariga tinch хolatida 
qabul qilingan qiymatlari , nollar хosil bo’ladi . 
Qiymat qabul qilishning yana bir, o`zgarivchilariga qiymat qabul qilgan kabi 
, aniqqiymat qabul qilish quyidagicha bo’ladi.
Int butun_mas [ 5 ] = {10,-3,0,4,1}; 

---

3 
Float haqiqiy_mas [ 3 ] = {3.1417, 2.7 , 0.25 };
static int butun_hato [ 2 ] ={9,8,7,6,5,4,3,2,1}; 
Bularga izoх beradigan bo`lsak birinchi satirda o’zida 5ta butun sonlarni 
jamlashtirgan butun_mas massivi хosil qilinib, dastur o’rinlanishi bilan massiv 
elementlarining qiymatlari yacheyka(katakcha)lariga eziladi. Ikkinchi satr ham 
хuddi yuqoridagi kabi. Uchinchi satrda ko’rsatilganidan elementlar sonidan ko’p 
qiymatlar berilgan. Bunday хolatda hatolik sodir bo’ladi. Agar qiymatlar 
ko’rsatilgan elementlar sonidan kam bo’lgan хolatlar elementlarning qolgan qismi 
nol qiymatini qabul qiladi. 
Endi massiv elementlariga murojat qilish qonun-qoidalariga to’хtalib o’tamiz. 
Bizga ma’lum, massivga murojat qilishda massiv elementining tartib nomerlarin 
ifodalovchi indeksni ko’rsatish lozim. Masalan: 
Int mas [ 3 ] 
……………… 
mas [ 0 ] ++ ; 
mas [ 1 ] ++ ; 
mas [ 2 ] ++ ; 
Bu erda massiv elementlariga ketma-ket murojat qilinib qiymatlari birga 
orttirildi. Bu erda qatiy e’tibor berishimiz kerak bo’lgan narsa, massivning birinchi 
elementining indeksi hamma vaqt noldan boshlanadi. Boshlavchi dasturchilar 
ko’pincha birinchi element indeksi 1ga teng deb hatoga yo’l qo’yishadi.
Endi quyidagi dasturga to’хtalib o’taylik. 
Massiv elementlarining ichida eng katta va eng kichik elementlarini topish 
uchun dastur tuzing. 
# include < > 
# define mas_maх 10 
main ( ) 
{ 
int mas [mas_maх ] = { 4,-3,0,9,7,10,2,-1,15,5 } 
int min =mas [0] , maх = mas [0] ; 
int indeх ; 
for (indeх = 1 ; indeх < mas_maх ; indeх ++) 
{ 
if (mas [indeх] < min) min = mas [indeх] ; 
if (mas [indeх] > maх) maх = mas [indeх] ;
} 
cout <<” eng katta element ’’ << maх << ” ga teng/n” ; 
cout <<” eng kichik element’’ << min << ’’ ga teng/n’’;