Zamburu?larning va baozi mikroblarning ‗ayot faoliyati natijasida paydo bo‘lgan ma‘sulotlar
bilan kasallik xo‘z?atuvchi infeksiyani o‘ldiradigan moddalarni qisqacha aitibiotiklar deb ataladi. Ular
Antibiotiklarning kashf qilinishi bilan jaro‘at infeksiyasining oldini olish va davolashda yangi
davr boshlandi. Ular biologik antiseptiklar ‗isoblanib, nursimon mogor zamburuglar, baozi bir
bakteriyalarning ‗ayot faoliyatidan paydo bo‘ladi. 1877 yilda Paster va Juber baozi bir mikroblar
batsillalarning o‘syshini to‘xtatishini aniqlab, mikroblar antagonizmi (antibiozi)ni topdilar.. 1868-1871
yillarda Manassein va Polotebnov birinchi mo?or zamburugining yiringli mikroblarning o‘sishini to‘xtata
olishini (bakteriostatik ta‘sirini) topdilar. Ammo penitsillinni amaliyotda qo‘llash faqat ikkinchi ja‘on
urushi davridan boshlandi. 1929 yilda Fleming penitsillinni kashf qildi, 1940 yilda CHeyn uni toza ‗olda
olib, kimyoviy tuzilishini ochishga muvaffaq bo‘ldi, Flori esa tozalangan penitsillinning terapevtik
kuchini aniklab, birinchi bo‘lib bemorlarni davoladi. 1945 yilda yuqorida kayd qilingan ingliz olimlariga
Nobel mukofoti berildi. Keyinchalik gramitsidin (1942), streptomitsin (1944), sefalosporin (1945),
xlorametsitin (xloramfenikol) (1947), aureomitsin (1948), gentamitsin (1961) kabi antibiotiklar ochildi.
1942 yilda 3. Yermoleva kristall penitsillin, 1947 yilda esa streptomitsinni olishga muvaffaq bo‘ldi.
‗ozirgi naytda antibiotik ta‘siri bo‘lgan 2000 dan ko‘proq preparatlar maolum, lekin fakat ulardan
200 tasigina terapevtik a‘amiyatga ega. Ayniqsa xirurgiyada aminoglikozid (kanamitsin, sefalosporinlar),
sefaloridin, sefamezin, klofaran, kefzol, sefatreksil, yarimsintetik penitsillinlar (oksatsillin, metatsillin,
ampitsilin,
ampioks)
guruxiga
mansub
preparatlar
keng
qo‘llaniladi. Baozi preparatlar
mikroorganizmlarning biokimyoviy xossalarini buzsa, ikkinchi turlari ulardagi modda almashinuvi
jarayoniga ta‘sir kiladi. Umuman olganda ular mikroorga-nizmlarning ko‘payishini to‘xtatadi
(bakteriostatik) yoki o‘ldiradi (bakteritsid ta‘sir). Antibiotiklar maxsus ingibitorlar bo‘lib,
mikroorganizmlar ‗ujayra qavati sintezini falajlaydi (peni-sillin va b.), molekular ‗arakati va membrana
sitoplazmasi o‘tkazuvchanligini buzadi (penitsillin), ribosom darajasida oksil sintezini susaytiradi
(makrolidlar, linkomitsin, fuzidin, xloramfenikol, aminoglyukozidlar), RNK sintezining ingibitorlari
(rifomitsiilar) ‗isoblanadi.
Ijobiy ta‘siri bilan birga antibiotiklarning organizmga zarari ‗am bor. Masalan, uzoq vaqt
streptomitsin qabul qilish eshitish qobiliyatini pasaytirishi va muvozanatning buzilshiiga sabab bo‘lishi
mumkin. SHuningdek antibiotiklarni uzoq vaqt qabul qilish toksik va allergik, kandidoz kabi asoratlarni
keltirib chiqarishi ‗am mumkin.
Allergik reaksiyalar terining kichishishi, shish, toshmalar paydo bo‘lishi va shu kabilar bilan
yuzaga chiqishi mumkin. Baozan anafilaktik shokka ‗am sabab bo‘ladi. Antibiotiklar uzoq vaqt, katta
dozalarda qo‘llanilganda mikroorganizmlar o‘zgaradi, dis-bakterioz keltirib chiqaradi. Natijada bemor
turli zamburu?lar bilan kasallaiadi va orir xastalik - kandidoz kelib chikadi. U ‗olda til va o?iz
bo‘shli?ining shilliq pardasi oqaradi, toshmalar paydo bo‘ladi, terida dermatit, ekzantema ro‘yobga
keladi. Meoda-ichak funksiyasi o‘zgaradi. Be‘ollik kuchayib, bemor ko‘p
terlaydi, ‗arorati ko‘tariladi. Angina, traxeobronxit paydo bo‘ladi. Jigar va taloq kattalashadi,
enterokolit, tromboflebit, shuningdek parenximatoz organlarda qontalash paydo bo‘ladi. Kandidomikozni
davolash mushkul, teri va shillik pardani metilen ko‘ki, 5-10 % li kumush nitrat bilan davolasa, o?iz
bo‘shli?i 2 % li natriy bikarbonat yoki borat kislota bilan chayiladi.
Antibiotiklarni vrach ko‘rsatmasi bo‘lmaganda qo‘llash ular ta‘siriga kam sezuvchan
mikroorganizm turlari taraqqiy etishiga olib kelishi mumkinligini unutmaslik lozim. SHuning uchun
bemor mikroflorasini (bakteriogramma) aniqlab, unga ta‘siri kuchli preparatlar tayinlash zarur.
Antibiotiklar kelib chiqishiga karab penitsillin, sefalosporin, makrolid, levomitsetin, tetrasiklin,
aminoglyukozid, rifami-sin va boshqa ‗ar xil guruxlarga bo‘linadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
