1-mashg’ulot mavzu: Yo’sintoifalar Bryophyta bo’limi

1-MASHG’ULOT


Mavzu: Yo’sintoifalar - Bryophyta bo’limi


O’rganilayotgan vakilning sistematik o’rni
Yo’sintoifa bo’limi - Bryophyta
Jigarsimon yo’sinlar ajdodi - Marshantiopsida
Marshantsiyakabilar ajdodchasi - Marshantiidae
Marshantsiyanomolar qabilasi - Marshantiales
Marshantsiyadoshlar oilasi - Marshantiaceae
Vakillari: 1. Oddiy marshantsiya - Marshantia polymorpha


Mavzuning maqsadi: Oddiy marshantsiya o’simligining anatomo-morfologik tuzilishini, vegetativ, jinsiy va jinssiz ko’payishini o’rganish.
Kerakli jihozlar: Gerbariylar, o’simliklar aniqlagichi, rasmlar, jadvallar, preparatlar, mikroskop, lupa, pintset preporoval nina va boshqalar.
Nazariy tushuncha: Yo’sintoifa bo’limi 22 ming turni o’z ichiga oladi. Ular sodda tuzilishga ega bo’lgan ildizsiz yuksak o’simliklardir. Ularning tuban vakillari yer bag’irlab tallom yoki qattana hosil qilib o’sadigan o’simliklar bo’lsa, ba’zi biri murakkabroq tuzilishga ega bo’lib, tanasi rosmana poya va barglarga ajralgan.
Yo’sintoifalarni ko’payishida nasllarning gallanishi yaqqol namoyon bo’ladi. Jinsiy nasl gametofit bularda ustun hisoblanib, jinssiz nasl sporofit esa kam taraqqiy etganligi bilan farqlanadi. Shunday bo’lishiga qaramay ular bir-biri bilan o’zaro bog’liq holda rivojlanadi.
Bo’limni jigarsimon yo’sinlar ajdodi 280 ta turkum va 8500 turdan iborat. Uning muhim oilalaridan biri marshantsiyadoshlar oilasi hisoblanib, oilaning tipik vakili sifatida oddiy marshantsiya o’simligi amaliyot darsida o’rganib chiqishga tavsiya etiladi.
Oddiy marshantsiya
Bu o’simlik o’ta zax joylarda: buloqlarni atrofida, sharsharalarni quyi qismlarida, daryo va ko’llarni qirg’oqlarida, o’rmonlarda va shuningdek botqoqliklarda uchraydi. U yer bag’irlab o’sadigan serbargina dixotomik ravishda shoxlangan tallomdan iborat. Shoxlangan har bir tallomni uchida kichkina o’yiq yoki chuqurchalar bo’lib, shu joyda tallomning o’sish nuqtasi bo’ladi. Tallom shu yerdan o’sadi va shoxlanadi. Tallomning ostki tomonida ikki xil oddiy va tilsimon rizoidlar bo’ladi. Ularning vazifasi tallomni tuproqqa biriktirib turish va zarur bo’lgan ozuqa moddalarni o’tkazishdan iborat. Ulardan tashqari tallomning ostki tomonida yana to’q binafsha rangli qorin tangachalari (amfigastriyalar) bir qavat bo’lib joylashgan. Bu boshlang’ich (embrional) holdagi barg hisoblanadi.
Tallom ustki va ostki epidermis bilan qoplangan bo’lib, ustki epidermis tagidan bir qavat joylashgan havo bo’shliqlari, ularni tubidan bir nechta xlorofil donachalariga ega bo’lgan xujayralar joylashgan.