1-Маъруза сунъий интеллектга кириш режа: Сунъий интеллектга кириш. Асосий тушунчалар ва тарифлар. Сунъий интеллектга кириш

1-Маъруза СУНЪИЙ ИНТЕЛЛЕКТГА КИРИШ


Режа:
1.Сунъий интеллектга кириш.
2.Асосий тушунчалар ва тарифлар.


Сунъий интеллектга кириш
Сунъий интеллект (СИ) ярим чорак аср давомида фан сифатида ўрганилмоқда. Биринчи интеллектуал тизим сифатида номоён бўлган тизим бу “Мантиқий-Назариётчи” яъни таърифларни исботлаш ва хисобларни ифода этиш учун ишлатилган. Бу ишларнинг кўргазмаси биринчи марта 1956 йил 9 август куни бўлиб ўтган. Дастурни тузишда таниқли олимлар иштирок этган, улар: А.Ньюелл, А.Тьюринг, К.Шенон, Дж.Лоу, Г.Саймон, ва бошқалар. Ўтган давр мобайнида СИ да кўплаб компьютер тизимлари яратилди шунингдек уларни бу қаторда интеллекутал деб хисоблаш мумкин. Улардан фойдаланиш амалий маълумотларни қайта ишлаш томондан инсон фаолиятини барча сохаларни қамраб олади.
Бугунги кунда бу фанни таърифлай олгани аниқ бир тушунча йўқ. Кўплаб нуқтаи назарлардан келиб чиқиб уларни учга бўлиш мумкин, улар:
Биринчи нуқтаи назардан келиб чиқиб, СИ да изланишлар масалаларни ечимини топишда фундаментал қисимга кириб бу жараёнда янги модел ва усуллар ишлаб чиқилади, яъни олдиндан интеллектул хисобланган ва олдинги формализатсия ва автоматизатсия жараёжараёнидан қолмаган холатда.
Иккинчи нуқтаи назардан бу йўналиш ЭХМ да масалаларни ечишда янги ғоялар билан боғланган, янги дастурлаш техналогияларини ишлаб чиқариш ва компьютерлаштиришга ўтиш яни фон – Нейман архитектурасига эмас.
Учинчи нуқтаи назардан СИ да ўтказиладиган изланишлар натижаси кўпроқ прагматикдир натижада қўшимча тизимлар пайдо бўлади яни олдинги тизимлар еча олмаган вазифаларни ечаоладиган тизимлар. СИ нинг охирги маърузасидан келиб чиқиб бу фан экспериментал илмий соха хисобланиб унда, эксперимент роли якунида текшириш билан тугаши ва интеллектуал тизимларни аниқлаштиради узида дастурий – аппарат ахборот комплексларини кўрсатади.


Асосий тушунчалар ва тарифлар
СИ ни тушуниш учун учта асосий тариф мавжуд булар (1 - расм):

1-Расм. Сунъий интеллект тушунчаси таърифи.

Тўлиқ ва етарли холдаги “Сунъий интеллект” тушунчаси биринчи турда кейинги холатда кўринади: СИ – бу тадқиқотлар соҳаси хисобланиб, бунда ананавий ҳолдаги интеллектуал моделлар ва маслани ечиш усуллари ишлаб чиқилади ва энг муҳими формаллаштиришга ва автоматизатцялашга таянмайди.

Ушбу тушунчага кирувчи яъни умумий холда интеллектуал равишда фақат амалга ошувчи тизим Тьюринг тести амалга ошиши мумкин. Бу эса кейинги кўринишдан иборат, яъни: “Синовчи, мулоқат ўтказувчи билан ўртадаги боғланиш орқали сухбатдош билан – инсон билан ёки тизим билан бўлиши сўзлашади мумкин. Интеллектуал бўлиши мумкин бўлган тизимда синовчи бу сўзлашув жараёнида инсон ёки машина эканлигини фарқлай олмаслиги керак”.
Кейинги тушунчани сифатидан келиб чиқиб иккинчи тарифни характерини тушуниш мумкин яни: СИ – бу изланишлар томони хисобланиб яни бунда тизимлар ўрганилади, кираётган ноформал ташқи маълумотларни ечими ноаниқ алгоритм билан ечиладиган натижалар чиқиши тузилади бунда белгили дастурлаш технологиялари фойдаланилади ва махсус архитектурадаги (но фон нейман) хисоблаш техникаси воситаси қулланилади.
Ванихоят энг кўп бахсланадиган тўртинчи тур тушунчаси кейинги кўринишда: СИ – бу билимлар томони хисобланиб, табий тилдаги маълумотларни қайта ишлаш жараёнига боўлиқ холдаги масалаларни ечишда усулларни киритиш хисобланади яни дастурлашни автоматизатсия қилиш, иш жараёнини бошқариш, машина (ускуна, техника) кўриш қобилияти, тарифларни автоматик исботалаш, машина учун ақлли холатдаги хосила чиқараолишлик ва бошқалар.