1-maruza: son. Sonning grammatik ma`nosi morfologik belgilari, sintaktik vazifasi. (2 soat)

185-mashq. Gaplarni o‘qing. Sanoq va tartib sonlarni aniqlab, ularni o‘zi bog‘langan so‘z bilan birga ikki ustun shaklida ko‘chiring, gapdagi vazifasini ayting.
I. Birinchi o‘quv yilining birinchi, ikkinchi, uchinchi choragida biz “tosh daftar”, “kesak” qalamda yozib dars tayyorlardik. Keyinchalik paydo bo‘lgan «Sovg‘a» nomli o‘qish kitobi ham har olti o‘quvchiga bir donadan taqsimlab berilgan edi.

II. Er kurrasining uch yuz oltmish bir million kvadrat kilometri suvdan iborat. Bu suvning hajmi bir ming uch yuz yetmish million kub kilometrga tengdir. Demak, yer yuzidagi suvning vazni bir ming uch yuz yetmish kvintillion tonnadir.

Bu sonning naqadar kattaligini idrok etish uchun shu narsani bilish kerakki, milliard oldida bir qanchalik kichik raqam bo‘lsa, kvintillion oldida milliard ham shunchalik ushoq sondir yoki boshqa so‘z bilan aytganda, milliardda qancha bir bo‘lsa, kvintillionda shuncha milliard bor.

Quruqlik suvdan bir yuz qirq million olti yuz ming yetti kvadrat metr joyni tortib oldi...

Fan besh asosiy oqimni kartaga tushirgan: biri — Atlantika okeanining shimoliy qismida, boshqasi janubida, uchinchisi Tinch okeanining janubiy qismida, to‘rtinchisi shimolida va nihoyat, beshinchisi Hind okeanining janubiy qismidadir. Ehtimol, Kaspiy va Orol dengizlari hamda Osiyodagi katta ko‘llarning suv havzasi bitta bo‘lgan uzoq o‘tmishda Hind okeanining shimoliy qismida oltinchi oqim ham bo‘lgandir. (J. Vern.)
186-mashq. Gaplarni o‘qing. Ot o‘rnida kelgan sonlarni aniqlab, gapdagi vazifasini ayting.
1. Kanikul tugagach, Rohatoy beshinchi kursda, Asqarjon aspiranturada o‘qishni boshlashdi. (R. Fayziy.) 2. Bir tovoq suyuq atalani ikkimiz bir qoshiqda talashib ichardik. (N. S.) 3. Demak, bir ming ikki yuz ellik oltini ikkiga ko‘paytiramiz. (N. Biryukov.) 4. Kichkinagina budilьnikning yorishib turgan mili beshni ko‘rsatardi. (Yu. Semyonov.) 5. Uch hovlida yolg‘iz bitta bola bo‘lib, u har safar ko‘chma do‘konni birinchi bo‘lib ko‘rar edi. (CH. Ayt.) 6. Uchinchi qo‘shni Roziya opa bolalar yaslisida murabbiya bo‘lib ishlardi. (M. Muhamedov.) 7. Lekin esingda bo‘lsin, yigirma beshinchida qandaydir noma’qulchilik sodir bo‘lgan. (L. SH.) 8. Yo‘l tuzatuvchi ishchilarning yigirma beshinchi baragi yonidan o‘tib ketayotganida parovoz hushtak chaldi. (L. SH.)
187-mashk. O‘qing. Miqdor va dona sonlarni aniqlab, qanday so‘z bilan bog‘langanini ayting. Oltita gapni tanlab ko‘chiring, sonlarning gapdagi vazifasini aniqlab, tegishli chiziq bilan belgilang.
1. Yana Yoqub otasiga yo‘llamoqchi bo‘lgan maktubida zumradning besh fazilati, yetti nuqsoni, sakkiz xil tusi va o‘n ikki bahosini ham yozib yubordi. (K. Moiseeva.) 2. To‘planishgan edi uch o‘rtoq: Paxtakoru olim, agronom. (Mirm.) 3. To‘qayda o‘n qadam oldinroq yurgan otliqning boshi ko‘rinmay ketardi. (S. Ahm.) 4. Ancha zo‘r kitoblar yozib tashlabman, Besh jild qilsammikin yoki olti jild! (As. M.) 5. G‘ulomjon bilan Qosimov oldiga ofitsiantka... o‘n six kabobni olib kelib qo‘ydi. (H. Nu’mon, A. SHorahmedov.) 6. SHu qishloqda yashar edi Uch qiz, uchta dugona. (SH.) 7. Ish shu qadar qiziganki, bir odam o‘n odam ishini qilyapti. (N. Biryukov.) 8. G‘o‘za tuplaridan birida ikki yuz ellik yetti ko‘sak sanadim-a! (N. Biryukov.)