1-ma’ruza. Sintetik suyuqlik yoqilg‘isini ishlab chiqarish texnologiyasi

3.3.Suyultirilgan tabiiy gazni ishlab chiqarish texnologiyasi va uni О‘zbekistonda qо‘llashning imkoniyatlari

Jahon iqtisodiyotini rivojlanishining zamonaviy bosqichlarida aniq reformalar va umumiy energiya resurslari tuzilmasini taraqqiyotida yangi yо‘nalishlar paydo bо‘lmoqda. Jahon energiya balansida gaz uchinchi о‘rinni egallab turmoqda va optimistik istiqbol bо‘yicha 2000 yilning boshlarida tо‘liq imkoniyatlar ishlab chiqarishga joriy qilinmagan. Matbuot ma’lumotlariga muvofiq Yevropa davlatlarida gazga bо‘lgan talabning har yiliga 3% gacha oshib borishi kо‘rsatilgan, AQSh davlati eng katta hajmda gazni import qiladigan davlat deb hisoblaganimizda, Yaqin Sharq, Afrika va Avstraliya davlatlarida gazni ishlab chiqarish jarayonida bо‘shliqlar kelib chiqadi deb taxmin qilingan. Bu bohalashning hammasi bugungi kunda kuchaytirilib kо‘rsatilgani kо‘rinib turibdi. Keyingi 15 yil davomida gazga bо‘lgan talabning ulushi taxminan 1,5% ga oshgan, gazning ulushi jahon bozorida 2015 yil davomida -24,1% ni, neftning ulushi-32,5% ni, kо‘mirning ulushi-30,4% ni tashkil qilgan [12 ].

Jahon gaz xо‘jaligini va marketingni rivojlanishi gaz zaxirasini taxminan 1,7 martaga oshishini kо‘rsatgan, qazib olish va iste’moli esa 75% ga, tabiiy gazni tashqariga quvuruzatmalar orqali suyultirilgan kо‘rinishda sotish 30% ga, shundan 10% qazib olinadigan gaz global masshtabda suyuqlik kо‘rinishida sotilgan.

Quyidagi 1.11-jadvalda 30% dan kо‘p hajmdagi gaz davlatlardan tashqarida iste’mol qilinadi, umuman olganda gazni ishlab chiqarish hajmi 1,5-2 martaga о‘sgan [ 13].

Suyultirilgan tabiiy gazlarni ishlab chiqarish (STG) tashkilotlari davlatlar balansida yoqilg‘i energetik balansning alternativ yoqilg‘ilar bilan neftmahsulotlar yetishmovchiligi iste’molini ta’minlash bо‘yicha istiqbolli ishlarni olib bormoqda.

Bundan tashqari, tabiiy gazdan yoqilg‘i sifatida foydalanishda atrof muhitni himoyalashning ikkita muammolarini hal qilishga qaratish zarur bо‘ladi: birinchidan atmosferani ifloslanishini kamaytirish va ikkinchidan parnik effektini qisqartirish masalasi. Dunyoda qazib olinadigan gazning tо‘rtdan bir qismi suyultiriladi va suyuq holatda maxsus tankerlar yordamida qazib olinadigan davlatlardan gazni iste’mol qilish davlatlariga sotiladi.