1-ma’ruza: Organik kimyo predmeti

C H₃-CH-CH₃ CH₃-CH- CH – CH₃
NH₂ NH₂ CH₃
2 -aminopropan 2- amino 4 metil butan

Izomeriya aminlarda molekulaning uglevodorod qismini tarmoqlanishiga va aminogruppaning joylanishiga bogliqdir.

C H₃ – CH₂ – CH₂ – CH₂ –NH₂ CH₃ – CH – CH₂ – CH₃
NH₂
1 - aminobutan 2- aminobutan


CH₃ – CH – CH₂ – NH₂
CH₃
1 - amino 2- metilpropan


OLINISH USULLARI
1.Goffman reaksiyasi asosida aminlar olinadi.
C H₃J ^+NH₃ [CH₃NH₃]⁺J^{- +NH}₃ CH₃-NH₂+NH₄J va x.k.

Metil yodid Metilammoniy yodid metilamin

2.Nitrobirikmalarni nitrillari, oqsimlarni va gidrozonlarning vodorod atomlari bilan nikel katalizatori ishtirokida qaytarilganda aminlar xosil bo’ladi.

Masalan;

C₂H₅NO₂+3H₂ C₂H₅NH₂+H₂O
Nitroetan Etilamin
3.Kislota amidlariga ishqoriy muxitda gipoxlorid ta`sir ettirib birlamchi aminlar olinadi;
C H₃ – C –NH₂+NaOH+NaCl CH₃NH₂+Na₂CO₃+NaCl+H₂O
O
Sirka kislota amidi metilamin

4.Aminokislotalar chirituvchi bakteriyalar ta`sirida o’zidan karbonat angidrid ajratib chiqarib aminlarni xosil qiladi:

R—CH—COOH R—CH₂NH₂+CO₂

NH₂
FIZIK HOSSALARI
Aminlarning birinchi vakillari - metilamin, dimetilamin va trimetilamin gaz, qolganlari suyuqlik bo’lib, molekulaga ega bo’lganlari esa qattiq moddalardir.


KIMYOVIY HOSSALARI
1.Asos xususiyatlari. Aminlar organik asoslar bo’lib ularning suvli eritmalari lakmus qog’ozni ko’kartiradi
C₂H₅NH₂+H₂O [C₂H₅NH₃]OH [C₂H₅NH₃]⁺+OH^-
Etilammoniy gidroksid

2.Tuz xosil qilish. Aminlarga kislotalar ta`sir ettirib tuzlar olinadi. Bu reaksiyada kislotaning vodorod ioni azot atomidagi bir juft erkin elektronlarga birikib, musbat zaryadli ammoniy ionini xosil qiladi.

C H₃NH₂+NCl CH₃NH₂HCl
Metilammoniy xlorid
3.Nitrit kislotaning ta`siri. Birlamchi aminlar nitrit kislota ta`sirida spirt, azot va suvga parchalanadi:


R—NH₂+HONO R—OH+N₂+H₂O
Ikkilamchi aminlar nitrat kislota ta`sirida nitratlarni xosil qiladi. Ular quyuq moysimon suyuqlik bo’lib, suvda yomon eriydi va o’ziga qo’lansa xidga ega


R R