1 Маъруза Мавзу: Тиббиёт тарихи фани ва уни бошқа тиббий фанлар қаторида тутган ўрни. Инсонийлик жамиятида тиббиётни ривожланиши ва янги даволаш усулларини ишлаб чиқилиши

Илмий материалистик назарияга асосан тиббиёт инсоният жамияти ривожланашининг дастлабки босқичида зарурат туфайли, яшаш учун кураш жараёнида келиб чиққан. Мазкур назария қўл билан ушлаб, кўз билан кўриб илмий асосланган назария ҳисобланади. Масалан, дифтерия касаллигининг қўзғатувчиси дифтерия таёқчалари, дизентерия қўзғатувчилари шигелла ёки флекснерлардир.

Инсоният жамиятида тиббиётнинг келиб чиқиши ҳақида юқоридаги 2 назариядан ташқари, яна учинчи тушунча ҳам мавжуд. Масалан, баъзи муаллифларнинг фикрича, ибтидоий одамлар жуда ҳам соғлом ва бақувват бўлганлар, улар ҳеч нарсага муҳтожлик сезмаганлар. Чунки атроф табиатида инсоннинг яшаши учун ҳамма нарса бўлган. Шунинг учун ҳеч қандай касаллик билан касалланмаганлар ва даволанишга зарурат сезмаганлар. Бу давр қандайдир “”олтин давр” бўлган, тиббиёт эса анча кейин инсониятнинг маданий ривожланиш маҳсули сифатида пайдо бўлган.

Дастлабки тиббий муолажаларнинг келиб чиқиши уларнинг ривожланашида инсон организмини тузилиши ва унинг биологик хусусиятлари муҳим роль ўйнаган. Буни қуйидаги мисолда кўриш мумкин. Бизга маълумки, ҳар бир тирик мавжудотнинг организми касалликларга қаршилик кўрсатувчи биологик хусусиятга эга. Буни машҳур хаким Гиппократ ҳам ёзган эди. У: “Табиат даволайди – табиб эса ёрдам беради”, -деган эди. Бу ерда Гиппократ «табиат» деганда организмнинг тиббий (биологик) хусусиятини кўзда тутган.

Дастлабки тиббий муолажаларнинг келиб чиқиши уларнинг ривожланашида инсон организмини тузилиши ва унинг биологик хусусиятлари муҳим роль ўйнаган. Буни қуйидаги мисолда кўриш мумкин. Бизга маълумки, ҳар бир тирик мавжудотнинг организми касалликларга қаршилик кўрсатувчи биологик хусусиятга эга. Буни машҳур хаким Гиппократ ҳам ёзган эди. У: “Табиат даволайди – табиб эса ёрдам беради”, -деган эди. Бу ерда Гиппократ «табиат» деганда организмнинг тиббий (биологик) хусусиятини кўзда тутган.

• Киши организми бундай хусусиятга эгалигини Қадимги Шарқ мутафаккирлари ҳам сезганлар. Масалан, машҳур олим ва табиб Жалолиддин Румий: “Табиб ўз давоси билан беморларнинг танасида мавжуд бўлган касалликларга қарши курашиш хусусиятини оширади” -, деб ёзган эди.
• А.Навоий эса: “Дори бемор танасида хасталикка қарши курашаш хусусияти сақланиб қолгандагина таъсир этади,” -, деган.