1-Ma`ruza. Mavzu: Metallmaslar. Vodorod. Suv. Reja. Metallmaslarning davriy jadvalda tutgan o`rni. Metallmaslarning umumiy xossalari

Pirometallurgiya rudalardan metallarni yuqori haroratlarda qaytarish reaksiyalari olish usullarini o`z ichiga oladi. Qaytaruvchilar sifatida ko`mir, uglerod (II)-oksidi, faol metallar (Al, Mg, Ca, Na), kremniy va vodorod ishlatiladi.

Cu₂O + C = 2Cu + CO Cu₂O + CO = 2Cu + CO₂

2ZnS + 3O₂ = 2ZnO + 2SO₂ 2ZnO + C = 2Zn + CO₂

Cr₂O₃ + 2Al = 2Cr + Al₂O₃ TiCl₄ + 2Mg = Ti + 2MgCl₂

MoO₃ + 3H₂ = Mo + 3H₂O WO₃ + 3H₂ = W + 3H₂O

Gidrometallurgiyaga metallarni tuzlarining eritmalaridan olish usullari kiradi. Bunda ruda tarkibiga kiradigan metall dastlab mos reagentlar yordamida eritmaga o`tkaziladi, so`ngra shu eritmadan ajratib olinadi.

CuO + H₂SO₄ = CuSO₄ + H₂O SrCO₃ + 2HCl = SrCl₂ + H₂O + CO₂↑

CuSO₄ + Fe = Cu + FeSO₄ SrCl₂ + Ca = Sr + CaCl₂

Elektrometallurgiyaga metallarni elektroliz yordamida olish usullari kiradi. Bu usul bilan asosan yengil metallar–Al, Na, K va boshqalar suyuqlantirilgan oksidlaridan yoki xloridlaridan olinadi.

Hozirgi kunda O`zbekistonda metallar ishlab chiqarish yaxshi yo`lga qo`yilgan. Bekobod metallurgiya kombinatida asosan qora metallar va ularning qotishmalari ishlab chiqariladi. Navoiy tog`-kon metallurgiya, Olmaliq tog`-kon metallurgiya, Chirchiq elektrokimyoviy kombinatlarida va boshqa kimyo sanoati korxonalarida asosan rangli metallar ishlab chiqariladi.