1-ma’ruza. Mavzu: Metall qotishmalar. Cho’yanlarning tasnifi. Po'latlarning tasnifi. Alyuminiy qotishmalari. Mis qotishmalari. Titan qotishmalari. Magniy qotishmalari. Nikel qotishmalari. Maxsus xususiyatlarga EGA bo'lgan metallar va

YANGI O’TA YENGIL QOTISHMALAR.
Alyuminiy bilan litiy (Al-Li) qotishmasi yuqori nisbiy mustahkamlikka elastiklik moduliga ega, shuning uchun samolyot og’irligini birdaniga paysatirish mumkin. Shu bilan samolyotning tan narxini ham pasaytiradi.
Litiy bilan legirlanganda alyuminiy qotishmasining zichligi-solishtirma og’irligini pasaytiradi: har-xil protsent Li zichlikni 3% ga kamaytiradi; elastiklik modulini esa 6% ga ko’paytiradi. Al-Li qotishmalarining zichligi j=2540-2560kg\m³ ga teng. Li ning zichli­gi j=530 ru\v3, bu eng yengil metalldir.
Ko’p tarqalgan Al-Li qotishmasi an’anaviy alyuminiy qotishmalariga nisbatan 10% yengil va 10% ga ko’proq bikirlikka ega.
TAYANCH SO’ZLAR VA IBORALAR.
Metallning qattiqligi shu metall sirtqi qatlamining o’nga botiriladigan ma’lum shaklli ancha qattiq jismning botishiga ko’rsatadigan o’rtacha qarshiligi. Fizikaviy. Ximiyaviy. Mexanikaviy. Texnologik. Zichlik Suyuqlanuvchanlik Elektr o’tkazuvchanlik. Diamagniy. Fyerromagniy. Statik nagruzka. Dinamik nagruzka. Elastiklik chegarasi. Proportsionallik chegarasi. Gukqonuni. Elastiklik moduli. Alyuminiy. Kristall panjara. Duralyuminiy. Silumin. Magnaliy. Alohida tozalikdagi alyuminiy. Yuqori tozalikdagi alyuminiy:.Texnik tozalikdagi alyuminiy. Latunlar. Bronzalar. Titan.


TEKSHIRUV SAVOLLARI
1. Zichlik nima?
2. Elastik chegarasi bilan oquvchanlik chegarasi orasidagi farq nimadi?
3. Brinel usulida qattiqlikni o’lchashni mohiyati nimada?
4. Kesib ishlanuvchanlik qanday topiladi?
Po’latlarni markirovkalash.
3. Umumiy ananaviy markirovka qoidalariga bo’ysinmaydigan po’latlar.
4. Cho’yanlarni klassifikatsiyalash va markirovkalash.
6. 30XNMA, U10A po’latlardagi harf va raqamlar nimalarni ifodalaydi?
7. Cho’yanlar klassifikatsiyasi nimaga asoslangan?
8. Quyma va qayta ishlanuvchi cho’yanlar orasidagi farq nimada