1-маъруза Мавзу: Масса алмашиниш жараёнлари

8-маъруза Мавзу: Ўлчаш ахборотларига ишлов бериш асослари.

Режа:

1.Бошланғич маълумотларнинг ишончлилиги ва ҳалокатли (аварияли) сигналлаш.

2.Масштаблаш ва чизиқлантириш.

3.Маълумотларга ишлов беришнинг бошқа амаллари.

4.Ўлчаш ахборотларига ишлов беришдаги маълумотларнинг структуралари.

АР-ўзгаритиришдан кейин қуйидаги бирламчи ишлов бериш амалларини бажариш лозим:

АР-ўзгаритиришдан кейин қуйидаги бирламчи ишлов бериш амалларини бажариш лозим:

• дрейфни компенсациялаш;
• бошланғич маълумотларни сақлаш;
• датчикларнинг бошланғич параметр-ларини чиқиш сигналининг ўзгариш тезлиги ва рухсат этилган қийматлари диапазонларига мослигини текшириш;
• бошланғич маълумотларнинг ўртача қийматларини ҳисоблаш (бошқаларидан ажралиб турадиган «бегона» қийматларни ташлаб юбориш мумкин);
• рақамли фильтрлашни қўллаш;
• фильтрланган маълумотларни сақлаш.

Рақамли фильтрлашдан кейин бажариладиган амаллар:

• ўлчов бирлигини қайта ҳисоблаш – масштаблаш (лозим бўлганда);
• чизиқлантириш;
• маълумотларга ишлов беришнинг бошқа турлари, масалан статистик таҳлил;
• автоматик тизимларда – қарор қабул қилиш учун кириш маълумотларини таҳлил қилиш, масалан бошқариш сигналларини ишлаб чиқишда.

Бошланғич маълумотларнинг ишончлилиги ва Ҳалокатли сигналлаш

Бунда нафақат шунчаки қийматлар солиштирилади, балки критик қийматга жуда яқин қийматлар тўплами ҳалокатли сигналлар ишлаб чиқилишига сабаб бўлиши мумкин.

Кириш катталиги иккинчи чегара қийматни босиб ўтгандагина ҳалокатли сигнал ишлаб чиқилади!!!

8.1-расм. Чегара қийматлар яқинидаги гистерезис йўлаги. Авария сигнали 1 нуқтада ишлаб чиқилади ва у токи сигнал чегара қийматдан пастламагунча сақлаб турилади, янги авария сигнали 2 нуқтада ишлаб чиқилади.

иккинчи чегара қиймат
биринчи чегаравий қиймат
гистеризис йўлаги
вақт
гистеризис йўлаги
сигнал

2. Масштаблаш ва чизиқлантириш

Одатдаги у ларни муҳандислик z бирликка ўзгартириш қуйидаги чизиқли боғлиқлик орқали амалга оширилиши мумкин:

бу ерда k1 ва k2 константалар.

3.Маълумотларга ишлов беришнинг бошқа амаллари

• Ўртача қийматга келтириш

Хатоликларни таъсирини камайтириш учун ўлчашларда улар ўртача қиймат билан олинади. Масалан, АРЎ сигналлар тўплами учун заруридан 10 марта тез қилиб дастурланган бўлса, унда қўпол қийматлар интервал бўйича ўртача қиймат билан олинади.

Ўртача қийматларни топиш вақтида ушбу қийматга мос бўлмаган, яъни жуда катта ёки жуда кичик қийматлар ташлаб юборилади.

Калибрлаш ва дрейфни компенсациялаш

• Калибрлаш ва дрейфни компенсациялаш

Ўлчашлардаги кириш сигналлар кўпинча дрейфни ёки датчикларни калибрлаш хатоликларини компенсациялашни талаб этади.

Шунинг учун кириш кучайтиргичлари ва АРЎ лар синовдан ўтказилади ва лозим бўлганда кучланишнинг маълум ва аниқ эталони бўйича калибрланади.

Ҳозирда калибрлаш жараёни дастурий таъминот орқали автоматик тарзда амалга оширилади.

Графикларни қуриш

• Графикларни қуриш

Синалларни вақт бўйича ўзгариш графигини қуриш, қуйидаги баъзи қизиқ жиҳатларни кўрсатади:

• алоҳида ёки ноодатий ғалаёнларни;
• қийматларни йўқотилишини;
• даврий тебранишларни.

Маълумотларни таҳлил қилиш учун дастурий таъминот

• Маълумотларни таҳлил қилиш учун дастурий таъминот

Маълумотларни фильтрлаш ва таҳлил қилиш учун тижорат дастурлари хилма-хил. Академик ва илмий фаолиятда кенг қўлланиладиганларида бири – бу MATLAB ҳисобланади.

MATLAB – бу сигналларга ишлов бериш ва маълумотларни графикли акс эттириш, маълумотларни матрицали ҳисоблаш ва сонли таҳлил қилишларни умумий муҳитга бирлаштирувчи муҳандислик пакети.

4.Ўлчаш ахборотларига ишлов беришдаги маълумотларнинг структуралари

Ўлчаш маълумотларига ишлов беришда фойдаланиладиган энг муҳим параметрлар:

• ўлчаш маълумотлари кўрсаткичлари;
• ўлчаш ахборотининг кириш порти манзили;
• танланма интервали;
• сигнални қайта ҳисоблаш коэффициентлари;
• датчикларнинг параметрлари;
• жараён учун чегара қийматлар (биринчи ва иккинчи чегарали гистерезис йўлаги);
• рухсат этилган ўзгариш тезлиги;
• ишлов беришдан олдингии ва кейинги ўлчаш натижалари;
• мантиқий ўзгарувчилар.