1-ma’ruza мavzu: Avtomobil yo‘llarini qidiruvida geodezik tushunchalar

2. Nivelirlash ishlari. Kvadrat uchlarini nivelirlash tartibi uning o‘lchamlariga bog‘liq bo‘lib, 100 m va undan ortiq bo‘lganda xar bir kvadrat alohida-alohida nivelirlanadi. Kvadrat tomonlari kichik bo‘lsa, bir nechta kvadratni bir stansiyadan nivelirlash mumkin. Bu holatda kvadrat uchlari texnik aniqlikdagi nivelirlash yo‘lini barpo etadi. 10.2- rasmda keltirilgan nivelir yo‘li v 1, v 4, v 5, a 3 bog‘lovchi nuqtalardan tashkil topgan;
− Nivelir yo‘li v 1 nuqtadan ichki nivelirlash yo‘li orqali reperga (R_r) bog‘langan.
Yopiq nivelirlash yo‘lini geodezik davlat to‘ridagi reperga bog‘lash quyidagicha bajariladi:
Reperni bilan v1 nuqtalar orasidagi orttirmalar hisoblanadi. Agar to‘g‘ri va teskari yo‘nalishlar bщyicha nivelirlashda aniыlangan h to‘g‘ri va h_teskari orttirmalarining farqi yo‘l qo‘yishimiz mumkin bo‘lgan IV –sinf nivelirlashlardan oshmasa (bu yerda L− masofa, km), u holda h_o‘rtacha va v1 nuqtaning balandligi hisoblanadi:
N_v1= N _{R r} + h _o‘rtacha.
Tasvir olinayotgan uchastkani davlat geodezik to‘riga bog‘lash zarur bo‘lmagan hollarda nivelir yo‘llarini biror nuqtasiga shartli balandlik berilib, barcha kvadrat uchlarining balandliklari shu shartli balandlikda hisoblanishi ham mumkin.
Nivelirlarni o‘lchash uchun o‘rnatilgan joylari (stansiyalar) J₁, J_2, J₃ va J₄ xarflar bilan ko‘rsatilgan. Nivelir bog‘lovchi nuqtalar oralig‘ida o‘rnatilib, texnik nivelirlash usuli bo‘yicha o‘lchashlar bajariladi. Stansiya J₁ dan bog‘lovich nuqtalarga reykalar o‘rnatilib, reykalarning qora va qizil tarafidan olingan sanoqlar bo‘yicha nisbiy balandliklar hisoblanadi:
h_qora=a _qora - v _qora,
va
h_qizil= a_qizil- v _qizil .
Hisoblangan nisbiy balandliklar farqi 10 mm dan ko‘p bo‘lmagan taqdirda (׀h_qora- h_qizil׀‌׀ ≤ 10 mm) h o‘rtacha aniqlanadi.
− J₁ stansiyadan yaxshi ko‘rinadigan kvadrat uchlariga o‘rnatilib, oraliq nuqtalar kabi, faqat reykaning qora tomonidan sanoqlar olinadi. Xuddi shunday tafsilot va relefni xarakterli nuqtalari nivelirlanadi.
Boshqa J_2, J_3,J₄ stansiyalarda ham nivelirlashlar xuddi shu tartibda bajariladi.
Kameral ishlar uch bosqichdan iborat bo‘ladi:
− Nivelirlash yo‘lini bog‘lash ishlari;
−Bog‘lovchi va oraliq nuqtalarning balandliklari hisoblash;
− Topografik plan chizish ishlari.